137
Bu davrda o‘lkadagi mahalliy ziyolilar, jadidchilik
harakatining namoyandalari tomonidan milliy mada-
niyat, diniy e’tiqod, mahalliy an’analar asosidagi
yangi maktablar ochilgan edi. Bunday yangi usuldagi jadid maktablarida
tarix,
matematika, geografiya, ona tili kabi fanlar ham o‘qitilgan. Yangi
usul maktablarining diniy maktab va madrasalardan yana bir farqi shunda
bo‘lganki, unda nafaqat islom dini va tarixi, balki mahalliy – turkiy xalqlar
tarixi bo‘yicha ham ta’lim berilgan. Turkistonda dastlab jadid maktablari
Buxoro, Toshkent, Qo‘qon, Andijon, Xiva kabi shaharlarda ochilgan edi.
Yangi usul maktablari jadidchilik harakati, uning namoyandalari fao-
liyatlari bilan birga mahalliy aho lining umummilliy
g‘oyalari, o‘zbek xalqining milliy-ma’naviy birli-
gini mustahkamlashga xizmat qildi.
Jadid maktab-
larining ta’lim tizimida o‘quvchilarga vatanga mu-
habbat, milliy davlatchilik, milliy mada niyat, xalq
birligi oldida mas’uliyatini
his qilish, yurt ravnaqi
uchun mehnat qilishga va kurashishga chor lov chi
g‘oyalar singdirildi.
Jadidlarning yangi usul maktablaridan zamona-
sining
yetuk olimlari, adabiyotshunoslari, rassom-
lari, shoirlari, san’atkorlari, maorif sohasi mutaxas-
sislari yetishib chiqdi.
Jumladan, shoir akademik
G‘afur G‘ulom, shoir va dramaturg Uyg‘un, Oybek
kabi davlat va madaniyat arbob larini ko‘rsatish mumkin.
Jadidlarning yangi usul maktablaridagi milliy g‘o-
ya larga asoslangan ta’lim berishi o‘lkada hukm-
ron bo‘lgan mustamlakachi hukumat tomonidan
kuzatuv va nazoratda bo‘lgan. Ma’muriyat
jadid-
larning ta’ lim tizimida olib borayotgan faoliyati
o‘lkada mustamlakachilik siyosatiga jiddiy qarshilik ko‘rsata oladigan
harakatlanti ruv chi kuch ekanligini angladi va ularning faoliyatiga ochiq-
dan ochiq qarshilik ko‘rsata boshladi.
Jadidlar faoliyati qattiq ta’qibga olindi. Har qanday yo‘l bilan bo‘lsa
ham yangi usul maktablari faoliyatiga zarba berishga harakat qilindi.
O‘lkada ma’muriyat tomonidan chiqariladigan matbuot sahifalarida yan-
gi
usul maktab lari tanqid etilib, ularning faoliyatiga noto‘g‘ri baho be-
rilgan maqolalar e’lon qilindi. Dastlab jadid maktablarida turk va fors
adabiyotlaridan foydalanish taqiqlab qo‘yildi.
