147
disaga aylandi. 1916-yildan hozirgi Milliy teatr asoschisi Mannon Uyg‘ur
va o‘zbek teatrining birinchi aktrisasi Ma’suma Qoriyeva san’atga ilk qa-
damini tashladi. Shu tariqa asta-sekin Andijonda, Xivada, Buxoroda ham
dastlabki milliy teatrlar tashkil topa boshladi. Buxoro shahridagi teatr ning
tashkil etilishida Mannon Uyg‘urning xizmatlari beqiyos edi.
Teatrlarda katta ijtimoiy va axloqiy muammolarga daxldor mavzular
sahnalashtirildi. Ularda adolatsizlik, yovuzlik, zulmni qoralovchi g‘oyalar,
tomoshabinlarda e’tiroz va norozilik hissini qo‘zg‘atuvchi spektakllar
namo yish etildi. O‘zbek teatri – o‘zbek milliy madaniyatining ajralmas
qismiga aylandi. Teatr spektakllari, o‘ziga xos va iste’dodli aktyorlar ijrosi
o‘zbek xalqining bitmas-tuganmas ijodiy imkoniyat larini namoyish etdi.
Xudoybergan Devonov 1878-yilda tug‘ilgan. Bolaligidan bilimga
chanqoqligi va ijodiy iste’dodi bilan ajralib turgan. U arab, fors va rus
tillarini o‘rgangan. Qiziquvchan o‘smir nemis tilini o‘rgana boshlagan va
bu kelgusida uning taqdirini belgilab bergan.
Gap shundaki, XIX asr oxirida Xorazmning o‘sha paytdagi hukm-
dori Muhammad Rahimxon II nemis-mennonitlarning bir necha oilasiga
o‘lkada yashashiga ruxsat bergan. Ularning eng yoshi ulug‘i Vilgelm Pen-
ner yoki mahalliy odamlarning tili bilan Panor buvada qiziquvchan Xu-
doybergan bi rinchi marta fotoapparatni ko‘rgan va undan foydalanishga
ruxsat so‘ragan. Keyinchalik Panor buva shogir-
dining muvaffaqiyatlaridan xursand bo‘lib, unga
fotoapparatni sovg‘a qilgan.
Shunday qilib, 1903-yilda Xudoybergan
Devonov Xivaning minoralari va hamyurtla-
rini suratga ola boshlagan. Avvaliga bu diniy
ulamolar ning qattiq qarshiligiga uchragan. Biroq
fotosuratchini har qanday yangilikka qiziqqan
Muhammad Rahimxon II o‘z himoyasiga olgan.
U nafaqat xon, balki iste’dodli shoir va bastakor
sifatida tarixda qolgan. Hukmdor Xudoybergan-
ga o‘zining suratini olishni buyurgan, keyin esa
uni o‘z devoniga ishga taklif qilgan.
An’anaviy xalq og‘zaki
musiqali asarlari asrlar
davomida saqlanib keldi. Xalq musiqa san’atida
terma, qo‘shiq, lapar, yalla, ashula keng tarqal-
