O‘zbekiston tarixi (XIX asrning ikkinchI yARmI – XX asr boshlari)

145
!
!
!
O‘zingizni sinang!
Zokir eshon – … 
To‘la masxara – … Xorazm an’anaviy teatri – ...
O‘rta Osiyo Rossiya imperiyasi tomonidan zabt 
etilgach, mustamlakachi hukumat siyosiy maqsad-
larni na zarda tutib, o‘lkaga rus madaniyatini jadal 
yo yishga kirisha boshladi. Bunda nafaqat ta’lim 
tizimi, balki teatr sohasi ham muhim o‘rin tutgan. 
1870-yil Turkiston general-gubernatori tomo ni dan taklif qilingan 
Samara teatri o‘lkada bir necha kunlik dasturlarini namoyish etgan edi. 
1910-yilda Samarqand va Toshkentga rus aktrisasi V. F. Komissarjevs-
kaya truppasining gastrollari uyushtirildi. 
Turkistonda namoyish etilgan bunday tomoshalar o‘lka mahalliy 
san’atkorlari ijodiga ijobiy ta’sir ko‘rsatdi. Ilg‘or ma’rifatparvarlar va 
jadidlar yangicha g‘oyalarini targ‘ib etish uchun dramatik teatrning ul-
kan imkoniyatlarini tushunib yetdilar. 
Tatar va ozarbayjon truppalarining 1910–1912-yillarda Turkistonda 
bo‘lib o‘tgan gastrollari ham katta madaniy voqeaga aylandi. U. Gajibe-
kovning «Go‘ro‘g‘li», «Layli va Majnun» va «Arshin mol olon» musiqali 
pyesalari o‘zbek jamoatchiligi orasida iliq kutib olindi. Bu o‘z navbatida 
mahalliy teatr rivojlanishiga ham katta ta’sir ko‘rsatdi.
Turkistonga 
yevropa va rus 
teatrlarining 
kirib kelishi
Kolizey teatri. Toshkent. XX asr boshi
http://eduportal.uz

146
!
!
!
O‘zingizni sinang!
V. F. Komissarjevskaya – … U. Gajibekov – ... 1870-yilda…
O‘zbek milliy teatrining shakllanishida jadidlar ning 
o‘rni katta edi. Birinchi Prezident I.Karimov «Yuk- 
sak ma’naviyat – yengilmas kuch» asarida: «Qa chon- 
ki milliy madaniyatimizning uzviy qismi bo‘lgan teatr san’ati xususida 
so‘z borar ekan, buyuk ma’rifatparvar Mahmudxo‘ja Behbudiyning: «Te-
atr – bu ibratxonadir», deb aytgan fikrini eslash o‘rinlidir», – deb yozadi. 
Turkistonda 1911-yil dastlabki yozma milliy sahna asarlari yaratildi. 
Mahmudxo‘ja Behbudiyning «Padar kush», A. Samadovning «Mahramlar», 
Fitratning «Bir farangi bilan buxorolik bir mudarris-
ning qilgan munozara lari» nomli asarlari shular jum-
lasidandir. Ular ichida, ayniqsa, o‘zbek milliy teatri 
durdonasiga aylangan Behbudiyning «Padarkush» 
dramasi g‘oyatda muhim voqelik bo‘ldi. 
Turkistonda birinchi o‘zbek milliy teatri Samar-

Download 6,21 Mb.