144
40-§. TEATR VA mUSIQA SAN’ATI
Qadimiy san’at turlaridan
eng sevimlisi hisob-
langan xalq
teatrining Buxoro amirligi,
Xiva va
Qo‘qon xonliklarida o‘ziga xos ko‘rinishlari mav-
jud edi. Jumladan, Buxoro amirligida masxaraboz, qo‘g‘irchoqboz, raq-
qos kabi san’at yo‘nalishlarining uyushmalari vujudga kelgan edi. Xo-
razm an’anaviy teatrida esa ikki turkum tomoshalar – kulgili va xatarli
o‘yin turlari yaxshi shakllandi.
Xalq teatri shakl jihatidan rang-barang va boy bo‘lib, ular xalq ora-
sidan chiqqan komik aktyorlar – qiziqchilar, qo‘g‘irchoqbozlar, masxa-
rabozlar va boshqalar o‘z mahoratlarini namoyish qilishgan.
Ana shu
teatrlar va mas xarabozlarning tomoshalarida, asosan, xasis va ochko‘z
boylar, chalasavod mullalar, amalparast beklarning
kirdikorlari fosh
etilgan. Ko‘proq bu tomoshalar dolzarb voqealar
tasvirlangan satirik
ko‘rinishlardan iborat bo‘lgan. Garchi ularda yozma pyesalar bo‘lmasa-
da, xalq og‘zaki ijodi mahsuli sifatida yod olingan mavzular sahnalashti-
rilgan. Sahna asarlarini, odatda, san’atkorlarning o‘zlari ijod qilishgan.
XIX asrning ikkinchi yarmida bir nechta shaharlarda an’anaviy te-
atr uyush malari vujudga keldi. Eng mashhurlari Qo‘qonda Zokir eshon,
Bu xoroda To‘la masxara uyushmalari edi. Ayniqsa, qo‘g‘irchoq teatrlari
ommabop bo‘lib, ular mavzusi markazida Kachal Polvon obrazi turgan.
