51
Rossiya imperiyasi tomonidan O‘rta Osiyoni im pe-
riyaning ajralmas bir qismiga aylantirish va o‘lka-
da doimiy hukmron bo‘lib qolish maqsadida Sibir
va Kavkaz hududlaridagidek mustamlakachilik
siyosa ti olib borildi. Bu borada asosiy amalga oshirilgan choralardan biri
bu impe riyaning markaziy guberna aholisini o‘lkaga ko‘chirib keltirish
hisoblangan. 1886-yildagi «Nizom»da hukumat tasarrufida qolayotgan
bo‘sh turgan davlat yer lariga rus aholisini joylashtirish muhim ekanligi
qat’iy belgilab qo‘yildi.
Ko‘chirish siyosati bilan shug‘ullanish o‘lka ma’muriyati zimmasiga
yuklatilgan. Ko‘chib kelganlarga katta imtiyozlar berilgan. Jumladan, ular
mab lag‘, turar joy, yer maydonlari, kreditlar bilan ta’minlangan. Ko‘chib
kelganlar 5 yil davomida soliqlardan ozod etilgan, keyingi 5 yil davomida
so liqlarning yarmini to‘lagan. Rossiyadan ko‘chib kelganlar, asosan, qish-
loq aholisi bo‘lgan. Ular uchun o‘lka ma’muriyati maktab va cherkovlar
qurishga mablag‘ ajratgan. Turkiston o‘lkasida harbiy xizmatchilar yashab
qolishlari va tomorqa yer olishlari mumkin bo‘lgan. Bunday imkoniyatlar
Rossiyaning markaziy rayonlaridan ko‘plab aholining ko‘chib kelishiga sa-
bab bo‘lgan. 1875-yilda Avliyootada Rossiyadan kelgan dehqonlarning bi-
rinchi manzil gohi paydo bo‘ldi. 15 yil davomida (1875–1890) Turkiston
o‘lkasiga 1300 oila ko‘chib kelib joylashib, 19 ta rus qishlog‘i tashkil top-
di. Faqat 1891–1892-yillardagina ko‘chib kelganlarning 25 ta manzilgohi
paydo bo‘ldi. Vaqt o‘ti shi bilan nafaqat ko‘chib kelgan shaxslar, balki yirik
korxonalar ham daromad olish maqsadida o‘lkadan yerlar sotib ola boshla-
di. Rossiya imperiyasining ko‘chirib keltirish siyosati Turkiston o‘lkasidagi
mus tamlaka tizimini mus tahkamlash maqsadida amalga oshirilgan edi.
Ko‘chib kelganlarga yaratil gan imkoniyatlar o‘lkaga ko‘chib keluvchilar
sonining haddan ziyod ko‘payishiga olib keldi.
Ko‘chirib keltirib joylashtirilgan aholining ko‘payishi, ularga unum-
dor yerlar ning berilishi mahalliy aholi vakillarining jiddiy noroziligiga sa-
bab bo‘l gan. Toshkent shahri va o‘lkaning Yangi Marg‘i lon, Samarqand,
Andijon kabi shaharlarida ham ko‘chib kelgan-
larning pos yolkalari paydo bo‘ldi. O‘lkadagi yi-
rik shahar lar ikkiga: yangi – ma’muriyat, harbiy
qismlar joylashgan va ko‘chirib keltirilganlar ya-
shaydigan qism hamda eski – mahalliy aholi va-
killari yashaydigan qismlarga ajratildi. Jumladan,
Toshkentdagi Bo‘z suv anho ri shaharni ikki qism-
ga ajratgan che gara bo‘lgan.
