O’zbekiston xalq ta’limi vazirligi m. Z. Murtazayev., M. E. Eshonqulova servi s pazandachilik asoslari

Umum o’rta ta’lim maktablarini 6 sinf o’quvchilariga mehnat ta’limining pazandachilik asoslari yo’nalishi bo’yicha o’quv yili oxirida o’quvchilar olgan bilim, ko’nikma, malakalarini mustahkamlashga qaratilgan o’quv amaliyotini tashkil qilish va o’tkazish ta’lim meyoriy hujatlarida ko’zda tutilgan.

6-sinf o’quvchilariga mehnat ta’limining pazandachilik asoslari yo’nalishi bo’yicha o’quv yili oxirida amaliyot tashkil qilish va o’tkazishdan maqsad sut va un mahsulotlarini ozuqaviy qiymati, har xil materiallardan tayyorlangan oshxona idish-tovoqlari va jihozlaridan foydalangan holda sutli va xamirli taomlar tayyorlash texnologiyalari haqidagi bilim, ko’nikma, malakalarini amaliyotda bajarish va ko’rish tassurotlari mustahkamlashdan iboratdir.

6-sinf o’quvchilariga mehnat ta’limining pazandachilik asoslari yo’nalishi bo’yicha o’quv yili oxirida o’quvchilar amaliy umum mehnat ko’nikma va malakalarini mustahkamlashga qaratilgan amaliyotni muvafaqiyatli tashkil qilish va o’tkazish uchun quyidagi ishlarni bajarish maqsadga muvofiqdir.

1. O’quvchilarga pazandachilik asoslari yo’nalishi bo’yicha o’quv yili oxirida umum ovqatlanish muassalariga amaliyotga chiqarishdan maqsad va vazifalarni umum mohiyati haqida batafsil tavsiya va tushunchalar beriladi. O’quvchilarni o’zlashtirish qobiliyatlariga va amaliyotda bajarilishi kerak bo’lgan mustaqil o’rganish ishlarining mazmuniga ko’ra ular gruhlarga ajratiladi. O’quvchilarga amaliyot davrida umum ovqatlanish korxonalarida ular bajaradigan mustaqil o’rganish ishlari va rioya qilishi kerak bo’lgan mehnat va xarakat xavfsizlik qoidalari, ehtiyot chora tadbirlari bo’yicha tavsiyalar beriladi.

2. Mehnat ta’limi uqituvchisi maktab ma’muriyati ruxsati bilan o’quvchilarni

Kelishilgan umum ovqatlanish korxonalariga amaliyot o’tkaztirish uchun olib chiqadilar.Umum o’rta ta’lim maktablari mamuriyati maktab atrofidagi amaliyot o’tkazish talablariga javob beradigan umum ovqatlanish korxonalari bilan haq-huquqlari va ma’suliyatlari ko’rsatilgan kelishuv shartnomalarini imzolab, amaliyot uchun sharoit yaratadilar.

3. Amaliyot davrida o’quvchilar o’qituvchi va amaliyot o’tayotgan umum ovqatlanish muassalaridan tayinlangan usta oshpazlar yordamida o’quv yili mobaynida olgan sutli va xamirli oziq-ovqat mahsulotlari hamda ulardan taom tayyorlash qishloq xo’jaligida ekinlarni parvarish qilish texnologiyasiga oid bilim, ko’nikma, malakalarini mustahkamlash uchun o’qituvchi tomonidan oldindan tayyorlangan har xil variantdagi mehnat topshiriqlarini mustaqil amaliy bajarishni amalga oshiradilar.

4.O’quvchilar amaliyot oxirida qilingan va bajarilgan ishlar bo’yicha hisobot tayyorlaydilar. Tayyorlangan hisobotda o’quvchilar amaliyot mobaynida o’qituvchi va usta oshpazlar yordamida amaliy ko’rib va bajargan bir haftalik kundalik faoliyatlari, jamoa ishlab chiqarish faoliyatlari, o’zlarining olgan bilim, ko’nikma, malakalarini mustahkamlash uchun bajargan mustaqil o’rganish ishlari haqidagi umum natijaviy xulosalari yoritilishi kerak.

O’qituvchi o’quvchilarni tayyorlagan hisobotlari asosida ularni sutli va xamirli taomlar tayyorlash texnologiyalari bo’yicha bilim, ko’nikma, malakalarini mustahkamlash saviyasini og’izaki so’rov orqali baholab amaliyatni yakunlaydilar.

Quyida 6-sinf o’quvchilariga mehnat ta’limining pazandachilik asoslari yo’nalishi bo’yicha o’quv yili oxirida o’tkaziladigan amaliyotni tashkil qilishning taxminiy namunaviy ishlanmasini yig’ma jadvali keltirilgan.

jadval

№	Mustahkamlashga qaratilgan mavzular	Amaliyotda o’quvchilar bajarishi kerak bo’lgan mustaqil urganish ishlari	Amaliyotda o’quvchilar bajargan ishlari	izoh
1	2	3	4	5
1	Sutli va xamirli oziq-ovqat mahsulotlarini ozuqaviy qiymati	Sutli va xamirli oziq-ovqat mahsulotlarini tarkibi bilan amaliy tanishish	Hayvonlar sutlari tarkibi amaliy urganildi
2.	Turli xildagi oshxona asboblaridan foydalanish	Sopol, plastmassa, shisha,chinni asboblardan foydalanish bilan amaliy tanishish	Mavjud asboblardan foydalanish bilan tanishish
3.	Texnologik jihozlardan foydalanish	Sovitgich,muzlatgich va boshqa elektr jihozlar bilan amaliy tanishish	Temos, ko’pirtirgich, elektr pechlari bilan tanishildt
4.	Sutli taomlar tayyorlash texnologiyasi.	Qatiq, suzma,brinza,tvorog kabilarni tayyorlash texnologiyasi bilan amaliy tanishish	Qurt, qattiq tayyorlash bilan amaliy tanishildi
5.	Xamirli taomlar tayyorlash texnologiyasi	Somsa, qatlama va boshqa xamirli taomlar tayyorlash bilan amaliy tanishish	Somsa va qatlama tayyorlash bilan amaliy tanishildi
6.	Sutli va xamirli milliy taomlar tayyorlash texnologiyasi	Sutli va xamirli milliy taomlarni tayyorlash bilan amaliy tanishildi.	Mastava,xamir osh tayyorlash bilan amaliy tanishildi.

Izoh: pazandachilik bo’yicha amaliyot o’tkazish ishlanmalari gazlamalarga ishlov berish texnologiyasi yo’nalishi bilan birgalikda umumlashtirgan holda servis xizmati bo’yicha ham tuzilishi mumkin.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1.I.A. Karimov. Barkamol avlod orzusi. – T.: «Sharq» nashriyot–matbaa konserni, 1999.

2.I.A. Karimov. O‘zbekiston XXI asrga intilmoqda. –T.: O‘zbekiston, 1999.

3.I.A. Karimov “Jahon moliyaviy iqtisodiy inqirozi, O‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etish yo‘llari va choralari”. – T.: 2009 y.

4.I.A.Karimovning Vazirlar mahkamasining 2009 yilning asosiy yakunlari va 2010 yilda O‘zbekistonning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining eng ustivor yo‘nalishlariga bag’ishlangan yig‘ilishda qilingan ma’ruzasi.

5.I.A.Karimov “Yuksak ma’naviyat engilmas kuch”. – Toshkent: “Ma’naviyat”, 2005 yil.

6.Umumiy o‘rta ta‘lim davlat ta‘lim standarti va o‘quv dasturi. Maxsus son. – T.: “Sharq” nashriyoti, 1999 yil.

7.O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi, Respublika ta’lim markazi. “Uzviylashtirilgan davlat ta’lim standarti va o‘quv dasturi” (Mehnat ta’limi, tasviriy san’at, chizmachilik, musiqa madaniyati va jismoniy tarbiya (1-9 sinflar)). – Toshkent: 2010 y.

8.T.M. Poshshaxo‘jaeva, SH.A.Abduraxmonova. “Xizmat ko‘rsatish mehnati”. 5-sinf o‘quvchilari uchun o‘quv qo‘llanma. – Toshkent: “O‘qituvchi”, 1992

9.T.M. Poshshaxo‘jaeva, SH.A.Abduraxmonova. “Xizmat ko‘rsatish mehnati”. 6-sinf o‘quvchilari uchun o‘quv qo‘llanma. – Toshkent: “O‘qituvchi”, 1993 y.

10.T.M. Poshshaxo‘jaeva, SH.A.Abduraxmonova. “Xizmat ko‘rsatish mehnati”. 7-sinf o‘quvchilari uchun o‘quv qo‘llanma. – Toshkent: “O‘qituvchi”, 1994

11.N.A.Anfimova va boshqalar. Pazandachilik. Toshkent” o’qituvchi”, 1993y.

12.N.G.Proxorova va boshqalar. Oziq ovqat mahsulotlari. Toshkent” o’qituvchi”, 1991 y.

13.N.G.Proxorova va boshqalar. Don Oziq ovqat mahsulotlari. Toshkent,”uqituvchi”,1992y.

14. K.Maxmudov. Mehmonnoma. Toshkent. “Eosh gvardiya”. 1989 y.

15.O‘zbek Milliy ensiklopediyasi. Barcha tomlar jamlanmasi (1-14 tomlar). Toshkent.

16. Uy-ro‘zg‘or ensiklopediyasi. Toshkent.

MUNDАRIJА

Kirish………………………………………………………………………...	3
I-BOB. OZIQ-OVQAT MAHSULOTLARI HAQIDA UMUMIY MA’LUMOT
1.1.Inson istemol qiladigan oziq ovqat mahsulotlar tarkibida dorivor, ziravor va ovqatga ishlatiladigan kislotalarni bo’lish ahamiyati....................................	4
1.2.Sut va sut mahsulotlarining ahamiyati va ozuqaviy qiymati.......................	15
1.3.Don mahsulotlarini ozuqaviy qiymati.........................................................	18
1.4.Makaron mahsulotlari..................................................................................	24
1.5.Xamir va non tarkibi...................................................................................	26
1.6.Konsentrat va parhez taom mahsulotlari va ularni ahamiyati....................	29
II-BOB. PAZANDACHILIK ISHLARIDA QO’LLANILADIGAN JIHOZLAR PAZANDACHILIK ISHLARI UCHUN ISH O’RNINI TASHKIL QILISH
2.1.Hamir maxsulotlariga ishlov beruvchi asbob-uskunalar va mashinalari xaqida..................................................................................................................	37
2.2.Muzlatgichlarning tuzilishi va ishlatilishi....................................................	37
2.3.Oshxona elektr jixozlari...............................................................................	40
2.4.Ovqat pishirish qozonlari.............................................................................	42
2.5.Bug’da ovqat pishirish shkaflari, qaynatgichlar va suv isitgichlar..............	42
2.6.Elektr shkaflarining tuzilishi va ishlatilishi..................................................	53
III -BOB. TAOM TAYYORLASH TEXNOLOGIYASI
3.1.Mahsulotlarni issiqlik ishlov berishni kombinasiyalangan va yordamchi usullari.................................................................................................................	56
3.2.Sutli qatiq mahsulotlari tayyorlash texnologiyasi.........................................	57
3.3.Tvorog taomlarini tayyorlash va dasturxonga uzatish.................................	65
3.4.Qurt tayyorlash texnologiyasi.......................................................................	69
3.5.Non tayyorlash texnologiyasi........................................................................	70
3.6.Xamir mahsulotlari va ulardan taom tayyorlash texnologiyasi....................	73
3.7.Biskvit va yumshoq xamir tayyorlash texnologiyasi...................................	78
3.8. Bo’tqalar tayyorlash texnologiyasi..............................................................	79
3.9. Blinchiklar uchun xamir tayyorlash va pishirish texnologiyasi..................	84
3.10. Oshxamir va uni tayyorlash texnologiyasi.................................................	86
3.11. Qatlama xamir tayyorlash texnologiyasi...................................................	87
3.12. Pechene va pirog tayyorlash texnologiyasi................................................	89
3.13.Unli kandolat maxsulotlarini tayyorlash texnologiyasi...............................	92
3.14.Perashka tayyorlash texnologiyasi..............................................................	94
3.15. Kakaoli sut tayyorlash va dasturxonga tortish...........................................	95
3.16. Makaron mahsulotlaridan tayyorlangan taomlar.......................................	96
3.17. Lag’monlar va ularni tayyorlash texnologiyasi..........................................	99
3.18. Bodroq va tolqon tayyorlash texnologiyasi...............................................	102
IV-BOB. O’ZBEK MILLIY PAZANDAChILIGI TAOMLARI
4.1.Hozirgi o’zbek milliy pazandachiligi............................................................	105
4.2.O’zbek milliy taomlari sifatiga qo’yiladigan talablar...................................	106
4.3.Do’lmalar va ularni tayyorlash texnologiyasi...............................................	110
4.4.Ma’zar, nonlar va ularni yopish texnologiyasi.............................................	111
4.5.Bo’g’irsoq tayyorlash texnologiyasi.............................................................	117
4.6.Qush tili va qatlama tayyorlash qoidasi........................................................	117
4.7.Varaqi va yupqa tayyorlash..........................................................................	119
4.8.Go’ja taomini tayyorlash texnologiyasi........................................................	120
4.9.Sho’rvalar va ularni tayyorlash texnologiyasi..............................................	120
4.10.No’xat sho’rva tayyorlash texnologiyasi....................................................	123
4.11.Guruchli taomlar tayyorlash tartib qoidasi.................................................	124
4.12.Shirguruch tayyorlash tartib qoidasi...........................................................	124
4.13.Shavla va shirqovoq tayyorlash texnologiyasi............................................	125
4.14.Sutli suyuq ovqatlarni tayyorlash texnologiyasi.........................................	126
4.15.Nisholda tayyorlash texnologiyasi..............................................................	128
4.16.O’zbek milliy suyuq oshlarini tayyorlash texnologiyasi............................	129
4.17.Moshkichiri tayyorlash texnologiyasi.........................................................	132
4.18.Manti tayyorlash texnologiyasi...................................................................	133
4.19.Chuchvara tayyorlash va uning tugish texnologiyasi.................................	134
4.20.Mampar va norin tayyorlash texnologiyasi................................................	136
4.21.Halim tayyorlash texnologiyasi...................................................................	137
4.22.Sumalak tayyorlash texnologiyasi...............................................................	138
Ilova …………………………………………………………………………...	140
Fоydаlаnilgаn аdаbiyotlаr……………………………………………………	142

M.Z.MURTAZAYEV

S E R V I S
PAZANDAChILIK ASOSLARI
VI SINF
Toshkent – «Fan va texnologiya» – 2012

Muharrir: M.Hayitova

Tex. muharrir: A.Moydinov

Musahhih: F.Ismoilova

Kompyuter

sahifalovchi: N.Rahmatullayeva