О‘zbekistondagi hozirgi vaziyat butun jamiyatda, iqtisodiy tizimda avvalombor uning asosiy bо‘g‘ini bо‘lgan sanoat tarmog‘ida bir qator tub о‘zgarishlar bilan xarakterlanadi

Download 214,5 Kb.
bet	1/12
Sana	27.01.2024
Hajmi	214,5 Kb.
	#146897

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 12

Bog'liq
1-Mavzu. SANOAT KORXONASI BOZOR IQTISODIYOTI SUB’EKTI

KIRISH

О‘zbekistondagi hozirgi vaziyat butun jamiyatda, iqtisodiy tizimda avvalombor uning asosiy bо‘g‘ini bо‘lgan sanoat tarmog‘ida bir qator tub о‘zgarishlar bilan xarakterlanadi. Bozor sharoitida iqtisodiy faoliyat markazi korxonaga о‘tadi, chunki aynan shu darajada jamiyat uchun zarur bо‘lgan mahsulotlar ishlab chiqariladi, zarur xizmatlar kо‘rsatiladi.
Iqtisodiy hayotning yakuniy tabiiy maqsadi iste’mol bо‘lsa ham, iqtisodiyotning eng muhim sohasi ishlab chiqarishdir. Uning rivojlanishisiz hech qanday bozor bо‘lishi mumkin emas, bu tovarlar massasini keltirib chiqaradigan ishlab chiqarishdir.
Hozirgi vaqtda korxonalar faoliyati asosan tashqi muhit elementlari: savdo bozorlari, ishchi kuchi, investitsiyalar, davlat idoralari va boshqalar bilan о‘zaro aloqalarni rivojlantirishga yо‘naltirilgan. Korxonaning manfaatlari о‘zining ishlab chiqarishidan tashqarida bо‘lib, almashish, taqsimlash, moliyalashtirishga, shuningdek yuqorida kо‘rsatilgan jarayonlar amalga oshiriladigan kanallarga yо‘naltirilgan.
Tabiiy resurslarni jamiyat ehtiyojlarini qondiradigan mahsulotlar (xizmatlar)ga aylantirish jarayonida kо‘p odamlarning say-harakatlari qanday shakllarda va qanday usullar bilan birlashtirilganligini tushunmasdan sodir bо‘layotgan barcha narsani tushunib bо‘lmasligi aniq.
Korxona bu samarali boshqaruvni talab qiladigan ancha murakkab iqtisodiy tizim bо‘lib, uni korxonada rо‘y berayotgan turli hodisalar va jarayonlar tо‘g‘risida ma’lumot tо‘plash va tahlil qilmasdan iloji bо‘lmaydi. Shuni yodda tutish kerakki, korxonaning yalpi ishlab chiqarish potensiali shartlari yakka tartibda harakat qilmaydi, ular bir-biri bilan chambarchas bog‘liq va bu munosabatlarning mohiyati ma’lum iqtisodiy toifalar, mezon va qonunlar bilan ifodalanadi.
Sanoat korxonalarining barcha iqtisodiy faoliyatini ishlab chiqarish, tavsiflash va tushuntirish "Soha iqtisodiyoti va menejment" kursida о‘rganiladigan mavzudir. Ishlab chiqarish jarayoni qonunlarini bilish asosida amaliy maqsadlarni amalga oshirishning iqtisodiy usullarini ishlab chiqish mumkin bо‘ladi.
О‘z-о‘zidan mavjud, lekin umuman iqtisodiyot bilan, bir tomondan, ishlab chiqarish omillari bozori, ikkinchi tomondan, sotish bozori orqali bog‘liqdir, shuning uchun “Soha iqtisoldiyoti va menejment” alohida korxonalarning boshqa iqtisodiy birliklar, bozor bilan о‘zaro munosabatlarini ham о‘rganishi kerak. Shu bilan birga, u iqtisodiy jarayonni alohida korxona manfaatlari nuqtai nazaridan kо‘rib chiqadi.
“Soha iqtisoldiyoti va menejment” fani mikro va makroiqtisodiyot fanlari bilan chambarchas bog‘liq, ammo ular bilan bir xil emas. Shunday qilib, masalan, mikroiqtisodiy tahlil individual korxona tomonidan emas, balki bozorning individual korxonaga ta’siridan kelib chiqadi va haqiqatan ham korxona darajasida iqtisodiyotni va ishlab chiqarishni tashkil qilishni о‘rganish emas. Mikroiqtisodiy tahlil bozorning ikkala tomoniga qaraydi: talab va taklif. Shu bilan birga, korxona iqtisodiyoti nuqtai nazaridan tahlil talabni berilgan qiymat sifatida kо‘rib chiqadi.
Boshqa tomondan, makroiqtisodiy muammolarni, masalan, ishlab chiqarish omillari, milliy daromadlarni ishlab chiqarish va taqsimlash narxlarining shakllanishi va hokazolar korxona iqtisodiyoti uchun berilgan qiymat bо‘lib, uni hisobga oladi. Xalq xо‘jaligidagi har qanday о‘zgarishlar, masalan, ehtiyojlar tarkibining о‘zgarishi, demografik siljishlar, aholi daromadlarining о‘zgarishi, texnik taraqqiyot, korxonadagi vaziyatning о‘zgarishiga olib keladi.
Iqtisodiy vaziyat aholining daromadlari va xarid qobiliyatini, ishsizlik va bandlik darajasini, tadbirkorlarning iqtisodiy erkinlik darajasini, investitsiya imkoniyatlarini, pul mablag‘larining mavjudligi va boshqa iqtisodiy omillarni aniqlaydi.
Ekologik vaziyat atrof-muhitning holatini, ekologik xavflarning darajasini, boshqaruv tizimlarini va atrof-muhitni ifloslantiruvchi korxonalarga ta’sir choralarini aks ettiradi. Ushbu va boshqa atrof-muhit omillari ma’lum bir texnologiyani, ishlatiladigan xom ashyoni yoki ishlab chiqarilgan mahsulot turini tanlashda hisobga olinadi.

Download 214,5 Kb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 12

Download 214,5 Kb.