PEDAGOGIKA
2017, 6-son
75
Ilmiy psixologik-pedagogik, metodik adabiyotlarda loyihalashning quyidagi
variantlardagi ta’rifi uchraydi.
Loyihalash – ta’lim berish jarayonini ishlab chiqish va amalga oshirishga
qaratilgan faoliyat. Keltirilgan ta’rifga asosan, pedagogik loyihalash ta’lim
jarayoni sharoitlarida amalga oshiriladigan va uning samarali ishlashiga va
rivojlanishiga yо‘naltirilgan faoliyatdan iborat. Oliy ta’lim muassasasi
о‘qituvchisining bunday faoliyati dolzarb muammoni hal etish ehtiyoji bilan
asoslangan va ijodiy xarakterga ega. Uning natijasi pedagogik obyekt modeli
bо‘lib, u tizimli xossalarga ega, pedagogik kashfiyotga asoslanadi, chunki uning
asosida muammoni yangicha hal etish usuli yotadi va foydalanishning mumkin
bо‘lgan variantlarini nazarda tutadi
1
.
Har qanday pedagogik ta’lim amaliyotda har doim ham tо‘la amalga
oshirilavermaydi. Pedagog loyihalashtirgan ba’zi jarayonlar, hodisalar tasodifiy
omillarning ta’sir etishi natijasida uning nazoratidan chiqib ketishi mumkin. Shu
sababli uning joriy etilishini ta’minlaydigan barcha elementlar, konstruktiv
bо‘g‘inlar va shartlarni subyekt sifatida individual xususiyatlarining kо‘p
omilligiga asosan sanab chiqish va tavsiflash haddan tashqari qiyin bо‘ladi.
Masalan, о‘quv mashg‘ulotida talabalar motivatsiya darajasining yetarli emasligi
holatida ularning qiziqishlariga, ehtiyojlariga mos о‘qitish shakllari va metodlarini
qо‘llash hamda о‘quv materialini taqdim etish ishlari bilan tо‘g‘rilanishi mumkin.
Bashoratlash (prognoz) loyihalashtirishga qaraganda bir qator muhim
farqlarga ega. Bu, eng avvalo, loyihalashtirish bilan parallel ravishda amalga
oshiriladigan obyektning rivojlanish istiqbollarini tizimli tadqiq qilishdir.
Bashoratlashning bosh maqsadi bо‘lajak obyektning xususiyatlarini tavsiflash,
loyihalashtirishning maqsadi esa uni qurishdir. Birinchisining natijasi bо‘lajak
obyektni abstrakt tasvirlash, ikkinchisining natijasi esa uning batafsil qurilishidir.
Bashorat borliqqa muvofiqlikka, loyiha esa belgilangan maqsadga muvofiqlikka
asoslanib baholanadi
2
.
1
