|
II – BAP. Mektepke shekemgi tárbiya jasındaǵı balalar menen alıp barılatuǵın social pedagogikalıq xızmetten paydalaníw
|
| bet | 5/9 | | Sana | 14.06.2024 | | Hajmi | 53,77 Kb. | | #263802 |
Bog'liq Фарахатова АйсенураII – BAP. Mektepke shekemgi tárbiya jasındaǵı balalar menen alıp barılatuǵın social pedagogikalıq xızmetten paydalaníw
2.1. Mektepke shekemgi tárbiya jasındaǵı balalar menen alıp barılatuǵın
Pedagogikalıq tárbiyası salmaqli balalar menen islewde social pedagog mektep hám mektepden tısqarı jámááttiń olardıń turpayına tásirin úyrenedi. Olar menen jumıs aparıwda jaqsı nátiyjelerge erisiw ushın bir qatar shártlerdi orınlawı kerek:
1. Óspirim menen baylanıs ornatıw;
2. Óspirim menen jaqsı óz-ara munasábetlerdi ornatıw;
3. Onıń reaksiyası, pikiri, umtılıwları, qızıǵıwshılıqları, keleshektegi jobaların úyreniw.
Psixolog A. B. Filonov tárepinen islep shıǵarılǵan pedagogikalıq texnologiya da nátiyjeli esaplanadı. Ol jaǵdayda social pedagogdıń óspirim menen baylanısınıń bir neshe basqıshları kórsetilgen:
1. Qarawlarında razılıqlardıń toplanıwı ;
2. Onıń qızıǵıwshılıqların bilip alıw ;
3. Óspirimliktiń razılıǵı;
4. Qásiyetleri hám sebeplerin túsiniw;
5. Onıń ózliginiń unamsız páziyletlerin úyreniw;
6.Júrıw -turıw hám óz-ara munasábettiń ulıwma normalarini islep shıǵıw
7. YU. V. Vasilkova tárbiyası salmaqli óspirimdiń tárbiyasına basqıshpa-basqısh jantasıwdı ilgeri súredi
8: I. Óspirim menen jaqsı munasábetlerdi ornatıw ;
II. Óspirimdiń jeke jumısı menen tanısıp shıǵıw;
III. Pedagogikalıq tárbiyası salmaǵınıń sebeplerin anıqlaw ;
IV. Psixologiyalıq jáne social pedagogikalıq kartaların dúziw;
V. Óspirim ózligine unamlı tásir etiwshi iskerlik túrin tańlaw ;
VI. Tárbiya hám óz-ózin tárbiyalaw procesiniń qosılıwı, óspirim iskerligin o'zo'zini tolıq jetilistiriwge qaratıw. Tárbiya procesine kompleks jantasıw óspirimler gruppaları payda bolatuǵın mikro ortalıqlarǵa aktiv tásir qılıwdı talap etedi. Kriminologlarning maǵlıwmatına kóre jas óspirimler akser jınayatların gruppa bolıp júz etiwedi. Biraq jas óspirimler arasında huqıqbuzarlikni saplastırıw boyınsha kóplegen tafsiyalar indevidual profilaktika usınısları esaplanadı. Ámeliyatda tastıyıqlanganidek ajıratıp alınǵan óspirimdiń huqıqbuzarliklarini saplastırıwǵa qaratılǵan pedagogikalıq iskerlik mudamı da kutilgan nátiyjelerge alıp kelmeydi. Bul jaǵday huqıqbuzar óspirimdiń jasaw jayındaǵı gruppanıń aǵzası bolǵanlıǵı jáne onıń minez-qulqları gruppa keyipi, olardıń turmıs tárizi, pikirlewi, basqa aǵzalarına baylanıslı bolıwı menen anıqlama bernedi. Sonday eken biz pedagogikalıq tárbiyası salmaqli balalar menen individual iskerlik aparıwdıń zárúrligini tán alıw etken halda óspirimlerdi qorshap turǵan mikro ortalıq menen óz-ara baylanısların úyreniw zárúr ekenligin de aytıp ótemiz. Pedagogikalıq tásirinlerdiń kompleks sisteması, tárbiya quralları, forma hám mazmunın bildirip, bul iskerliginiń maqseti dep pedagogikalıq tárbiyası salmaqli balalardı klass jámááti, oqıtıwshılar, sinfdoshlar menen munasábetleriniń normallashuvi nátiyjesinde óspirim gruppalardıń rejeli qayta tuwırlaw esaplanadı. Bul munasábetlerdiń normallashuvi óspirim shaxstıń qáliplesiwine sheshiwshi tásir kórsetedi. Tárbiyası awır óspirimler menen jumıs aparıw ǵalabalıq sorawnama hám anketa toltırıw menen ámelge asıriladı. Bul usıllar pedagogikalıq qarawsız óspirimler gruppalarınıń qay jerde payda bolǵanlıǵı haqqında maǵlıwmat alıw imkaniyatın beredi. Tárbiyası salmaqli óspirimler menen jumıs aparıwda pedagog tómendegi parametrlerdi inabatqa alıwı kerek: gruppa kólemi, olardıń jas jáne social quramı, mámile etiw jaylar hám waqıtı, gruppa iskerliginiń mazmunı hám baǵdarı. Mámilediń bul parametrlerin bilsh tárbiyashine rayon, qalada óspirim gruppaları menen islewdiń eń tuwrı hám nátiyjeli forma -quralların qóllawǵa járdem beredi. social pedagog óspirimler toparınıń social quramın biliw de zárúrli. Social quramı túrli bolǵan óspirimler gruppalarında óz-ara informaciya almasıw hám mámile qılıw qızıqlı boladı. Biraq bul gruppalarda turmıs haqqında ótirik qıyallarǵa iye maǵlıwmatlar da tarqatılıwı múmkin.
Tárbiyashiniń wazıypası:
1. Gruppa daǵı mámilediń mazmunın biliw;
2. Tárbiyalıq tásirdi tuwrı shólkemlestirip, maǵlıwmattı tuwrı tárepke jóneltiriw. Gruppalardıń úyreniliwi hám analizi etiliwi kerek bolǵan shınıǵıwların eki túrge ajratsak boladı -waqıt boyınsha -turaqlı jáne nodoimiy, baǵdarı boyınsha -unamlı (miynet, sport, kórkem óner menen gúmira bolıw ) hám unamsız (chekiw, alkogol ónimlerin tutınıw qılıw, qumar oynaw ). Tárbiyası salmaqli óspirimler gruppaları menen social pedagogikalıq jumıs aparıwdıń usılları hám texnologiyaları tómendegiler: Mektep járdeminde:-mektep hám mektepden tısqarı óspirimler jámááti járdeminde tárbiyalıq tásir (seksiya, klub, to'garaklar); -ıntızamlı, a'lochi oqıwshılardıń pedagogikalıq qarawsız sinfdoshlariga tásiri. Bul jónelis bir-biri menen doslasıw qálewi, óz-ara mámilege talap bolǵanda júdá muvafaqqiyatli ámelge asıp, onıń tiykarında qızıǵıwshılıqlar ulıwmalıǵı (ardaqlı sport túri, texnika, muzıka hám basqalar menen shuǵıllanıw ) jatadı. Bul jónelistiń ámelge asırıwdıń muvafaqqiyati kóp boyınsha oqıtıwshı, klass basshısınıń sheber baslıqlıǵına baylanıslı.-klass komandasınıń pedagogikalıq qarawsız óspirimlerge tásiri. Bunaqa birgeliktegi iskerlik (sayaxatqa shıǵıw, spartakiadalar, kórkem óner festivallari, kórgezbeler, jámáátlik háreketler) ni talap etedi. Klassta jámáátlik jumıslarǵa tartılǵan pedagogikalıq qarawsız balalar tekǵana ózleri ushın bálki jámáát ushın da miynet qılıp atırǵanların hám olardıń qatnasıwına kóp zat baylanıslılıǵın ańlap jetiwedi. Bunaqa xızmetlerde og'aynichilik baylanısları payda boladı, basqalarǵa salıstırǵanda tuwrı munasábet qáliplesedi, yuksatilgan wazıypa ushın juwapkershilik xissi artadı ; -pedagogikalıq qarawsız balalarǵa tárbiyalıq tásirdiń kórip shıǵılǵan baǵdarları mikrotuman tárbiyalıq jumısında mektep jámááti menen birgelikte hám bir waqtıniń ózinde ámelge asıriladı. Mektepden tısqarı óspirimler jámááti járdeminde tárbiyalıq tásirdi shólkemlestiriwde tómendegi jaǵdaylardı inabatqa alıw kerek:-birinshiden to'garak, seksiya, klubda óspirimlerde anıqlanǵan bir qızıǵıwshılıq menen sheklenmaslik kerek (akvariumistika yamasa sport menen shuǵıllanıw ) bálki miynet, túrli oyınlar, dóretiwshilik iskerlik arqalı pedagogikalıq óspirimlerdi átirapdaǵılar menen normal munasábetlerge tayarlawǵa umtılıw kerek.-ekinshiden, rásmiy bolmaǵan gruppaǵa yamasa onıń kópshilik aǵzalarına tásir kórsete turıp olardı rásmiy gruppaǵa ótiwlerine eriwse boladı. Bul processni shártli túrde “rásmiylestiriw” deyiwedi. Bul process óspirimler ushın sezilmes halda tárbiyashi tárepinen rásmiy bolmaǵan gruppanıń rásmiy gruppaǵa aylanıwı bolıp tabıladı. Pedagogikalıq qarawsız balalar menen tárbiyalıq jumıs aparıwdıń taǵı bir ózgesheligi óspirimlerdi ózi tańlawǵan, onıń atqarılıwınan qaniqish seziwetuǵın iskerlikti tańlaw bolıp tabıladı. Az-azdan iskerliktegi bunday mútajlikti qandırıw hám rawajlanıw, keyinirek onı óspirimlerde atqarap atırǵan jumısları ushın juwapkershilik xissini asırıwshı iskerlik túrleri menen toltırıp barıw kerek. Tárbiyası salmaqli balalar yamasa óspirimler menen jumıs aparıw pedagogikalıq qayta tárbiyalaw procesin názerde tutadı. Qayta tárbiyalaw -bala yamasa óspirim júriw-turıwı daǵı túrli sheklenishlarni jeńip ótiw yamasa saplastırıw bolıp tabıladı. qayta tárbiya da tárbiyashi de tárbiyalaniwshiler ushın awır process bolıp tabıladı. Tárbiyalaniwshi jańayulning perspektivası menen qızıǵıwshılıqı kerek. Tárbiyashi bolsa tárbiyalaniwshiniń ótken zamanı, búgingi kúnin analiz etip onıń keleshegin oyda sawlelendiriwi kerek. Óspirimdi qayta tárbiya yamasa óz-ózin tárbiyalawǵa tayarlaw procesi bir neshe basqıshdan ibarat :
1. Tárbiyalaniwshin úyrenip shıǵıw ;
2. Óspirimdiń júriw-turıwın ózgertiw ushın onıń psixik tayın qılıw ;
3. Unamlı etikalıq páziyletlerdi toplaw ;
4. Krizistan shıǵıw, óz-ózin tárbiyalawǵa ótiw. Sonı da inabatqa alıw kerek, bul processga tárbiyashinen tısqarı óspirim tiyisli bolǵan tárbiyalaniwshiler jámááti de qosıladı. Bunda tárbiyashi koordinator wazıypasın atqarıp, jámáátti óz joraların qayta tárbiyalawǵa jóneltiredi. Óspirimler menen reabilitatsion orayda islep atirǵan social pedagog metodlardan birinen paydalanıp tárbiyalaniwshi aldında idealǵa uqsas maqsetin qóyadı.
O`zbekstan Respublikasinda mektepke shekemgi ta`lim haqqindag`i Nizamg`a muwapiq bala mektepke shekemgi ta`limdi u`yde, ata-analarinin` o`z betinshe ta`lim beriwi arqali yaki barqulla xizmet ko`rsetetug`in mektepke shekemgi ta`lim mekemelerinde, sonday-aq MShTM larine qamrap alinbag`an balalar ushin MShTM lerinde, mekteplerde, ma`ha`llelerde sho`lkemlestirilgen arnawli toparlar yaki oraylarda aladi. Bul jerde olar ha`ptede 2-3 ma`rte shug`illaniladi. Ata-analarg`a mektepke shekemgi ta`lim formasin tan`law huqiqi beriledi.
6-7 jasli balanin` mektep ta`limine tayarlilig`in aniqlawda mektepke shekemgi jasindag`i balalar ta`lim-ta`rbiyasi menen shug`illaniwshilar tiykarg`i sha`rt esaplanatug`in-balanin` mektepke tayarlig`i mektepke shekemgi ha`m mektep da`wirindegi turmis ta`rizi ha`m de iskerligi ushin ko`birek waziypasin orinlawin, shan`araq yaki MShTM degi ta`lim-ta`rbiya sharayatlarinda mektep ta`limine qiyinshiliqsiz o`tkeriwdi ta`miyinlew za`ru`rligin esapqa aliwi lazim baladi.
Mektepke shekemgi jasindag`i balanin` mektep ta`limine o`tiwi barqulla onin` o`miri, a`debi, qizig`iwshilig`i ha`m mu`na`sibetlerinde biraz g`ana o`zgerisler ju`zege keledi. Sonin` ushin balani yaki shan`araqta-aq mektep ta`limine tayarlaw, balag`a onsha qiyin bolmag`an bilim, tu`sinik, ko`nlikpe ha`m ta`jiriybeler menen tanistiriw og`ada orinli ha`m de kerek boladi.
Alding`i qatar qa`niygelerdin` pikirinshe «Mektepke tayarliliq» tu`sinigi balani mektepke tayarlawdin` to`mendegi bag`darlarin o`z ishine aladi:
fizikaliq
shaxsiy (ruwxiy)
aqiliy
arnawli tayarliliq.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
II – BAP. Mektepke shekemgi tárbiya jasındaǵı balalar menen alıp barılatuǵın social pedagogikalıq xızmetten paydalaníw
|
