|
Balanin` mektepte oqiwg`a fizikaliq jaqtan tayarlilig`i
|
| bet | 9/9 | | Sana | 14.06.2024 | | Hajmi | 53,77 Kb. | | #263802 |
Bog'liq Фарахатова АйсенураBalanin` mektepte oqiwg`a fizikaliq jaqtan tayarlilig`i
Balani mektepte oqiwg`a fizikaliq jaqtan tayarlilig`i oqiwdin` tabisli boliwinda u`lken a`hmiyetke iye. Mektepke bariw mu`na`sibeti menen bala turmis ta`rizinin` qayta quriliwi, ku`n ta`rtibinin` o`zgeriwi, oqiw miyneti, sabaqlarinin` dawamlilig`i onnan sezilerli fizikaliq jaqtan rawajlang`an boliwi talap eiledi. Mektepke fizikaliq tayarliliq ko`p g`ana tiykarg`i bo`limlerden quraladi. Bul birinshi na`wbette bala salamatlig`inin` jaqsi boliwi, organizimnin` shiniqqanlig`i, belgili da`rejede shidamlilig`i ha`m jumis qa`bileti, keselliklerge qarsi gu`rese aliwi. Balalardi mektepke tayarlawda barmaq mayda muskullarinin` rawajlaniwi og`ada ayriqsha orin iyeleydi, bul jaziwdi tabisli iyelewinin` za`ru`riy sha`rti.
Mektepke fizikaliq jaqtan tayarliliq sonday-aq bala ta`repinen ma`deniy gigienik bilimlerin, ta`jiriybelerin iyelewin, olarda shaxsiy gigiena qag`iydalarina a`mel qiliw a`detin ta`rbiyalawdi na`zerde tutadi.
Fizikaliq jaqtan tayarliliq bala mektepke jetiklikti qa`liplestiriwdin` za`ru`r tiykarg`i bo`limi esaplanadi.
Mektepke jetiklikti aniqlawda bala salamatlig`inin` halati ha`m organizmnin` biologiyaliq jetikligin bahalaw (antropometrik ko`rsetkishler su`yek, bulshiq et, dem aliw ha`m ju`rek-tamir sistemasinin`) rawajlaniwin na`zerde tutiwshi ko`p faktorli analizden, mektepke funktsional tayarliliqti «Mektepke jetiklik» tiykarg`i ko`rsetkish ha`m en` da`slep bir qatar fiziologiyaliq funktsiyalardin` rawajlaniw da`rejesin bahalawda paydalaniladi. Bularg`a: partada biraz uzaq mu`ddet otiriw ushin za`ru`r bolatug`in tormizlaniw qa`biletlerinin` rawajlang`anlilig`i; ha`reketlerdi jaqsi basqariw, tiykarinan jaziw ha`m su`wret saliwg`a baylanisli grafikaliq waziypalardi orinlawda za`ru`r bolatug`in barmaqlarinin` mayda ha`reketleri; unamil ha`m tormizlaniwina say sha`rtli baylanislarin tez payda etiw ha`m de bekkemlew, sonday-aq ekinshi signal sistemanin` jeterlishe rawajlang`anlig`ina baylanisli boladi.
Balalardi «Mektepke jetikligi» ni aniqlaw maqsetlerinde gigienistler Kern-Irasekning testleri, Rossiya izertlewshileri (M.M.Antropova, M.M.Kol`tsova, T.S.Sorokina ha`m basqalar) ta`repinen islep shig`ilg`an metodikadan paydalanadi. Balalardi tekseriw olardi mektepte alti jastan oqiwlari mu`mkinligin aniqlaw imkanin beredi.
Balalardi mektepke fizikaliq jaqtan tayarliqlarin tekseriw na`tiyjesi ko`pshilik balalarda onin` tiykarg`i ko`rsetkishleri norma a`tirapinda ekenligin ha`m ha`tte onnan ilgerilewin ko`rsetedi.
Ku`n ta`rtibi, shiniqtiriwshi muolajalar, bekkem dene ta`rbiya shinig`iwlari, ha`r qiyli ha`reketli oyinlar ha`m dene ta`rbiyasi shinig`iwlari belsende ha`reket rejimi balalardi mektepke oqiwg`a fizikaliq jaqtan tayarlig`in ta`miyinlewdin` za`ru`riy sha`rtleri esaplanadi.
Mektepke shekemgi ta`rbiya jasindag`i balalar tiykarinan MShTMda ha`m shan`araqta mektepke tayarlanadi. MShTMlerinde balalardin` rawajlaniwi ha`m mektepke tayarlaw 3 basqishta a`melge asadi:
1. Balalar so`ylewin rawajlandiriw
2. Fizikaliq jaqtan rawajlandiriw
3. Ruwxiy jaqtan rawajlandiriw
Balalardi mektepke tayarlawdin` maqseti bala shaxsti balalardi mektepke shekemgi jastag`i balalar ta`lim-ta`rbiyasina to`mendegi ma`mleket talaplarina muwapiq sag`lam ha`m jetik mektepke oqiwg`a tayarlang`an ta`rizi qliplesiwden ibaratdur.
JUWMAQ
Mektepke shekemgi jasindag`i balarg`a ta`lim-ta`rbiya beriwdin` tiykarg`i waziypalari balalardi fizikaliq, aqiliy ha`m ruwxiy jaqtan rawajlandiriwdan, olardin` tuwma qa`bileti, qizig`iwshilig`i, za`ru`rligi ha`m imkaniyatlarin esapqa alg`an halda milliy ha`m uliwmainsaniy qa`driyatlar tiykarinda bekkem ta`lim aliwg`a tayarlawdan ibarat.
Balada u`lkenler menen qatnas protsessinde a`dep-ikramli minez-qulqinin` da`slepki ta`jiriybeleri qa`liplesedi. №atnasqa bolg`an za`ru`rlik-a`hmiyetli sotsialliq za`ru`rlik bolip, u`lken jasli adamlar bul sotsialliq za`ru`rlikti qandiriwshi derek esaplanadi. Moralliq sezimler ha`m a`detlerdi ta`rbiyalaw sonday za`ru`riy tiykar esaplanadi, onisiz bala shaxsinin` quramiliraq qa`siyetlerin, ruwxiy kamalatin ta`miyinlew, ma`mlekettin` sotsialliq turmis ha`diyseleri haqqindag`i ko`z aldina keltiriwlerin ha`m olarg`a unamli mu`na`sibetti qa`liplestirip bolmaydi.
Mektepke shekemgi balaliqtin` da`slepki basqishlarinda insanparwarliq tiykarlari onin` sotsialliq bag`darlang`anlig`i balalarda a`ste-aqirin shaxstin` ja`ma`a`tshilik belgilari; minez-quliq a`detleri, mu`na`sibetleri ha`m ko`z aldina keltiriwlerin qa`liplestiriw ushin tiykar bolip xizmet etedi.
Da`slep balalar mekemelerinde ja`ma`a`nin` u`lken jastag`i ag`zalari ortasinda duris o`z-ara mu`na`sibet uslubin ju`zege keltiriw kerek. O`z-ara hu`rmet ha`m g`amxorliq, jumisina bolg`an muhabbat, ma`mlekettin` siyasiy ha`m miynet o`niminde qatnasiw-bulardin` barlig`i za`ru`r uslubti ta`miyinlewi za`ru`r. Pedagogik ja`ma`a`t ha`m ata-analar ja`ma`a`tinin` tuwri mu`na`sibetleri uslubida og`ada ulken a`hmiyetke iye. Bul uslub bolsa balalar baqshasinin` ata-analar menen bekkem jumis alip bariwi, shan`araq ta`rbiyasi ta`jriybelerin u`yreniw na`tiyjesinin` quramina kiredi.
Jas u`lkenler menen balalar arasindag`i o`z-ara mu`na`sibetlerdin` jetik da`rejesi-tabisli a`dep-ikramliliq ta`rbiyasinin` ma`jbu`riy sha`rti bolip esaplanadi.
Mektepke shekemgi jasindag`i balalardi a`dep-ikramli tarbiyalawdin` mazmuni ha`m metodlari bul jasdag`i balalardin` qa`siyetlerge say keliwi ha`m ol en` jaqin waqittag`i moralliq rawajlaniw zonasin ko`zde tutiwi kerek. Ma`selen, eger 4 jasli balalar o`z ten`leslerine tiykarinan ta`rbiyashinin` ma`slahati, ko`rsetpesi ta`sirinde ja`rdem ko`rsetse, 5 jasqa tolip atirg`anda bunday ja`rdemdi o`z qa`lewlerine ko`re ko`rsetiwleri lazim.
Shan`araqqa say bolg`an muhabbat, o`z-ara itibar, g`amxorliq ortalig`i bala sezimin qa`liplestiriwge ta`sir ko`rsetedi. Shan`araqta qarar taptirilatug`in sotsialliq sezimler balanin` kishkene jasinan baslap tuwri moralliq rawajlaniwinin` a`hmiyetli tiykari esaplanadi.
«Salamatliq ha`m qayirxomliliqti ta`rbiyalawdin` bekkem mektebi-bul shan`araq bolip esaplanadi; atasina, kempir apasina, a`kege, anag`a ajag`a-inilerine, apa-sin`lilerine mu`na`sibet insaniyliqtin` sinag`i esaplanadi»,-degen danishpanlarimiz.
MShTM ta`rbiyashisinin` a`hmiyetli waziypasi-atalarg`a bala shaxsti qa`liplestiriwde olardin` ayriqsha rol atqaratug`inlig`in tu`sindiriwi, za`ru`r pedagogikaliq bilim ha`m ko`nlikpelerin iyelewlerinde olarg`a jaqinnan ja`rdem beriwden ibarat. Balalardin` ruwxiy kamalatin ta`miyinlewde ma`ha`llenin` orni da u`lken bolip esaplanadi. Ma`ha`lle, da`slep, salamat sotsialliq ortaliq. Bul jerde ku`shli ta`sirge iye bolg`an ja`ma`a`tshilik pikiri ma`ha`lle aymag`inin` minez-qulqi o`z-ara mu`na`sibetlerin a`dalat ha`m ruwxiy tiykarinda ta`rtipke salip turadi.
Paydalanılg`an a`debiyatlar
1. Karimov I.A. Barkamol avlod orzusi T.1999
2. Uchinchi ming yillikning bolasi tayanch dastur T. 2001
3. Kalomenskiy Ya.L. Panko. E.A. Mug`allimge alti jastag`i balalardin` psixologiyasi haqqinda. No`kis 1991
4. Axmedov X. Bog`cha bolalarini savodga urgatish
5. Bolangiz maktabga tayermi dastur T, 2001
6. http://adalin.mospsy.ru/l_04_01.shtml
7. http://www.ziyonet.uz/
|
| |
