|
“PEDAGOGS”
international research journal ISSNBog'liq 75-81 (2)“PEDAGOGS”
international research journal ISSN:
2181-4027
_SJIF:
4.995
www.pedagoglar.uz
Volume-35, Issue-1, June-2023
78
Bugungi kunda ilg‘or pedagogik texnologiyalar asosida yaratilgan ma'ruza va
amaliy mashg‘ulotlarning matn ko‘rinishiga keltirilganligi, ya'ni talabaning o‘quv-
bilish faoliyati ketma-ketligi aniqlangan o‘quv faoliyati - bilimlarni egallash
algoritmi(BEA)ni tashkil etadi. Talabaga BEA ni bajarish yoki o‘zgartirish maqsadida
ta'sir ko‘rsatish uchun o‘quv-bilish faoliyatini boshqarishdir. Demak, talaba faoliyatini
kuzatish, tuzatish tizimining o‘ziga xos boshqarish algoritmi(BA) bo‘lishi lozim.Agar
BA ni ko‘rsatmalar tizimi sifatida yozib olish mumkin bo‘lsa, uni BEA bilin birgalikda
talabaning o‘zi bajarishi mumkin, bunda talaba nafaqat bajaruvchilik, balki nazorat
harakatlarini ham o‘rganadi.
Ko‘p yillar o‘tkazilgan tadqiqotlar natijasi shuni ko‘rsatadiki, an'anaviy dars
o‘tish ta'limning samarali modellaridan biri bo‘lib qolmoqda. An'anaviy dars –
muayyan muddatga mo‘ljallangan. Ta'lim jarayoni ko‘proq o‘qituvchi shaxsiga
qaratilgan, mavzuga kirish, yoritish, mustahkamlash va yakunlash bosqichlaridan
iborat ta'lim modelidir.
O‘quv materiali yangi va ancha murakkab bo‘lganda, an'anaviy dars – ko‘p
hollarda ta'lim jarayonining birdan – bir metodi bo‘lib qolmoqda. Ma'lumki, an'anaviy
darsda ta'lim jarayonining markazida o‘qituvchi turadi. Shu bois, ba'zida an'anaviy
darsni markazida o‘qituvchi turgan o‘qitish usuli deb ham atashadi.
Markazda o‘qituvchi bo‘lgan o‘quv jarayonining, darsning maqsadi va uning
ijobiy jihatlari quyida keltirilgan asoslarga tayanadi:
- o‘quvchining o‘qishga bo‘lgan ishtiyoqini oshirib borish;
- o‘qish jarayoni tezligini muvofiqlashtirish;[4]
- o‘quvchi tashabbusi va majburiyatini qo‘llab – quvvatlash;
- amaliyot orqali o‘rganish;
- ikki tomonlama fikr – mulohazalar bilan ta'minlash;
- o‘qish jarayonini to‘g‘ri yo‘lga qo‘yish;
- o‘qituvchi – o‘quvchilar uchun o‘quv jarayonini yengillashtiruvchi shaxs;
- o‘quv jarayonini baholash.
An'anaviy dars o‘tish modelida ko‘proq ma'ruza, savol – javob, amaliy mashq
kabi metodlardan foydalaniladi. Shu sabab, bu hollarda an'anaviy dars samaradorligi
ancha past bo‘lib, o‘quvchilar ta'lim jarayonining passiv ishtirokchilariga aylanib
qoladilar. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, an'anaviy dars shaklini saqlab qolgan holda,
unga turli tuman o‘quvchilar faoliyatini faollashtiradigan metodlar bilan boyitish
o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasini ko‘tarilishiga olib kelar ekan.
Buning uchun dars jarayoni oqilona tashkil qilinishi, o‘qituvchi tomonidan
o‘quvchilarning qiziqishini orttirib, ularning ta'lim jarayonida faolligi muttasil
rag‘batlantirilib turilishi, o‘quv materialini kichik – kichik bo‘laklarga bo‘lib, ularning
mazmunini ochishda bahs, munozara, kichik guruhlarda ishlash, interfaol metodlarni
qo‘llash, turli qiziqtiruvchi misollarning keltirilishi, o‘quvchilarni amaliy mashqlarni
|
| |
