|
“PEDAGOGS”
international research journal ISSN
Pdf ko'rish
|
| bet | 242/275 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 30,71 Mb. | | #228485 |
Bog'liq 20-5-PB“PEDAGOGS”
international research journal ISSN:
2181-4027
_SJIF:
4.995
www.pedagoglar.uz
Volume-8, Issue-4, April - 2022
264
yuritilganda foydalanilgan lingvistik terminlar ham mos kelmaydi. O’zbek tili gap
qurilmasida negativlik kesim vazifasida kelgan fe’lning bo’lishsizlik shakli
-ma
affiksini qo’shilishi yordamida, barcha zamon shakllari orqali ifodalanishi mumkin:
yozmayapti, yozmaydigan, yozmagan, yozmadim, yozmayman
va boshqalar.
Ravishdoshning bo’lishsizlik shakli ikki xil usul bilan ifodalanadi:
a) asosiy fe’lning inkor shakli yordamida:
Ko’rgani kelmadi
b) to’liqsiz fe’l
“emas ”
yordamida:
Toqqa o’ynagani emas
,
ish bilan chiqdik.
Undan tashqari harakat nomini ifodalovchi so’zlarning bo’lishsizlik shakli
-
maslik
affiksi bilan yasaladi:
aytmaslik, bormaslik.
Fe’l birikmalarida, ya’ni tayanch
element mustaqil fe’l va ko’makchi fe’l birikmalarida bo’lishsizlik shaklini
ifodalash quyidagicha bo’ladi:tayanch yoki mustaqil fe’lga
-ma
bo’lishsizlikni
ifodalovchi affiksni qo’shish yordamida:
yozmay tur;
1) bo’lishsizlikni ifodalovchi
-ma
bulishsizlik affiksi yordamchi fe’lga
qo’shilishi yordamida yasaladi:
yoza ko’rma.
2) bo’lishsizlikni ifodalovchi
-ma
affiksi ham mustaqil va ko’makchi fe’llarga
qo’shilishi yordamida ifodalanishi mumkin:
yozmay qo’yma.
Bu borada qayd etish joizki, bo’lishsizlikni ifodalovchi affiks mustaqil
va ko’makchi fe’llarda bir vaqtning o’zida qo’shilib ishlatilganda tasdiq yoki
bo’lishli ma’noni ifodalaydi:
aytmay qo’ymadi-aytib qo’ydi; bilmay qolmadi-bilib
qoldi.
To’liqsiz fe’l emas esa faqat bo’lishsizlik ma’nosini ifodalaydi. Ammo shuni
ta’kidlash zarurki, bo’lishsizlikni ifodalovchi
-ma
affiksi gapda harakatni
ifodalovchi elementlarda bo’lishsizlikni ifodalasa, to’liqsiz fe’l
emas
nafaqat ish-
harakatni ifodalovchi elementlarning bo’lishsizligini, balki predmetning, sifatning,
sonning ham bo’lishsizlik ma’nosini ifodalash uchun xizmat qiladi:
daraxt emas,
katta emas
.
o’nta emas
,
kelgan emas
va hokazolar. To’liqsiz fe’l
emas
mustaqil
|
| |
