Elektr tokdan jarohatlangandaa birinchi yordam ko‘rsatish Elektr toki urgan kishiga birinchi tibbiy yordam ko‘rsatishda yordam beruvchi
kishining bilim va malakaga ega bo‘lgan holda tez va uddaburon harakatlanishi talab
qilinadi. Bunda ayniqsa tok urgan kishining nafas olishi, yurak urishi kabi belgilarni
zudlik bilan aniqlash talab etiladi. Nafas olishi, pulsi, yurak urishi to‘xtagan kishiga
yordam ko‘rsatishni to‘xtatish hamda uni o‘lganga chiqarish mutlaqo mumkin emas.
Korxona va tashkilotlarda xodimlarning doimiy ishlaydigan xonalarida dori-
darmonlar va tibbiyot vositalari solingan quticha bo‘lishi kerak. Bundan tashqari elektr
toki bilan ishlashdagi xavfsizlik qoidalarini ifoda etuvchi, birinchi tibbiy yordam
ko‘rsatish, sun’iy nafas oldirish hamda yurakni massaj qilish qoidalari to‘g‘risidagi
plakatlar bo‘lishi kerak. Plakatlar ko‘zga ko‘rinadigan joylarga osib qo‘yilgan bo‘lishi
kerak. SHikastlangan kishiga birinchi o‘rinda uni tok ta’siridan xalos etish bilan yordam
ko‘rsatish boshlanadi. Tok urgan kishini elektr toki ta’siridan xalos etish quyidagi usullar
bilan amalga oshiriladi (30-35-rasmlar):
-tok manbaiga ulangan simlarni uzgich(otklyuchatel)dan uzish;
-uzgich bo‘lmasa yoki ishlamay qolgan taqdirda simlarni quruq yog‘och dastali bolta
bilan uzish;
-Elektr toki keltirilgan simlarni topishning iloji bo‘lmasa, kishini toksizlantirish iloji
bo‘lmasa, tok urgan kishini u tegib turgan tok o‘tkazuvchi qismlardan ajratib olish
choralari ko‘riladi. Buning uchun tok 1000 V gacha kuchlanishda bo‘lsa, tok urgan
kishining quruq kiyimidan tortiladi(iloji boricha bir qo‘lda tortiladi), quruq yog‘och yoki
boshqa quruq dielektrik narsalardan foydalanib, yo simni tok urgan kishidan uzib olish,
yoki tok urgan kishini tortib olish bajariladi.
-shikatlangan kishini erdan yoki 1000 V dan katta kuchlanish ostida bo‘lgan tok
o‘tkazuvchi qismlardan ajratib olishda dielektrik qo‘lqop va boti kiyib olish hamda shu
qurilma kuchlanishiga mo‘ljallangan shtanga yoki omburdan foydalaniladi.
30-rasm. Elektr toki tasiriga tushgan insonni elektr ustanovkasini uchirish yo‘li bilan qutqarish. 31-rasm. 1000V gacha bo‘lgan elektr toki tasiriga tushgan insonni quriq keyimidan tortishyo‘li bilan qutqarish. 32-rasm. 1000 V gacha bo‘lgan elektr shitlaridagi tok tasiriga tushgan insonni qutqarish
33-rasm. 1000 V dan ortiq kuchlanishga ega bo‘lgan elektr toki tasiriga tushgan insonni elektr o‘tkazgichini izolatsiyali shtangga bilan olib tashlash orqali qutqarish. 34-rasm. 1000 V gacha bo‘lgan elektr toki tasiriga tushgan insonni o‘tkazgichni yog‘och dastali bolta bilan kesib tashlash yo‘li orqali qutqarish 35-rasm. 1000 V gacha bo‘lgan elektr toki tasiriga tushgan insonni o‘tkazgichni yog‘och bilan olib tashlash yo‘li orqali qo‘tqarish.
Birinchi tibbiy yordam tadbirlari tok urgan kishi tok ta’siridan xalos etilgandan
keyin qanday ahvolda bo‘lishiga bog‘liq. Buni aniqlash uchun quyidagi tadbirlarni
ko‘rish lozim:
