Sun’iy ionlovchi nur manbalari hilma-xil. Bularga quyidagilar kiradi:
-atom elektr stansiyalarida va transport atom elektrostansiyalarida, shuningdek
radionuklid manbalari (kosmik kemalar, avtonom radionuklid elektr va issiqlik
manbalari) yordamida elektr va issiqlik energiyasini ishlab chiqarish;
-yadroviy yonilg‘i aylanishi;
Kundaliklik hayotimizda radioaktiv nurlanishlar
13%-tibbiy davolashda
14%-kosmik nurlanishlar
37%-radioaktiv gazlar va qurilish materiallari
17%-odam tanasi va oziq-ovqatdan
19%-Bevosita tuproqning radioaktivligidan
-sanoat irradiatorlari (sanoat tezlatgichlari va gamma nurlanishlari)
yordamida
oziq-ovqat mahsulotlarini sterilizatsiya qilish va pasterizatsiya qilish;
-ishlab chiqarishda, qurilishda, transportda va boshqalarda va mahsulotlar sifatini
boshqarish;
-texnologik jarayonlarni nazorat qilish, idishlarni to‘ldirish darajasi, mahsulotlar va
atrof-muhit namunalarining parametrlarini, masalan, qalinligi, namlik darajasi
(radiatsion sensorlar, xususan, radiatsiyani o‘lchash asboblari);
-foydali qazilmalarni qidirish va burg‘ulash chuqurligini boshqarish (yadro kesish);
- o‘lchash vositalarini ishlab chiqarish;
- moddalarning atom-molekulyar tuzilishini o‘rganish (rentgen nurlanishini tahlil
qilish, rentgen nurlanishining strukturaviy tahlili,
elektron mikroskopiya,
aktivatsiya tahlili, neytronning tarqalishi va boshqalar);
-radioaktiv teglar (radio tracers) yordamida turli xil muhitdagi jarayonlarni
boshqarish;
-rentgen apparatlari, tezlatgichlar, radionuklid manbalari va kelajakda nol
energiyali tibbiy yadroviy reaktorlar (tibbiy radiologiya) dan foydalanadigan
ko‘plab tibbiy dasturlar;
-turli ehtiyojlar uchun radionuklidlar, shu jumladan yadroviy tibbiyot uchun
radiofarmatsevtika ishlab chiqarish;
-tabiiy ravishda hosil bo‘ladigan radionuklidlarni o‘z ichiga olgan materiallarni
tabiiy namunalarnikidan yuqori bo‘lgan konsentratsiyalarda ishlatish (tabiiy
ravishda uchraydigan radioaktiv materiallar,);
-radioaktiv va
yadroviy materiallarni tashish; radionuklidlar bilan ifloslangan
joylarda faoliyat olib borish; yadroviy va radiatsion avariyalarning oqibatlarini
bartaraf etish;
radioaktiv chiqindilarni boshqarish;
-yuklarni nazorat qilishda, gavjum joylarda va xavfsizlik uchun muhim bo‘lgan
tashkilotlarda, yadro sud ekspertizasida ishlatiladigan xavfsizlik (tekshirish
tizimlari);
-Ilmiy izlanishlar;
-ta’lim tizimi.
Sinov savollari :
1.Ionlovchi nurlanishlar inson organizmiga qanday ta’sir ko‘rsatadi?
2.Ionlovchi nurlanishlardan insonlar qanday himoyalanadilar?
3.Ko‘zni himoyalashda qanday ko‘zoynaklardan foydalaniladi?
4.Ionlovchi nur mabalari haqida nimalarni bilasiz?
5.Texnogen nurlanish manbalari deganda nimani tushunasiz?
