:
11-rasm: Elektr tokidan jarohatlanish turlari
Korxonalarda ishlatiladigan elektr jihoz va qurilmalar ishlovchi jarohatlanishiga
qashi himoya vositalari sifatida erlantiriladi(zazemlenie) va nollanadi(zanulenie –
elektr
jihoz elektrodvigatelidagi “0” sim tarmoqdan kelgan “0” simga ulanadi) (-rasm A).
Erlantirish rasmda ko‘rsatilganidek – PE-jihoz va dvigatel metall korpuslari
erlantirish simlari orqali Erga ulanadi. Bunda tarmoqdan kelgan “0” tarmoqqa ham
qo‘shimcha ravishda ulash amalga oshiriladi. Buning erlantirishning asosiy vazifasi qisqa
tutashuv sodir bo‘lganida korpusdagi elektr tokini erga ulangan sim orqali erga o‘tkazib
yuboradi.
Nollashda elektrodvigatel ichidagi “0” sim tarmoqdagi mavjud bo‘lgan “0” simga
mahkamlab ulanadi. Tarmoqdagi “0”simni neytral deb belgilanadi va u “+” ham, “-“ ham
zaryadga ega bo‘lmaydi. Buning asosiy vazifasi tarmoqdagi
L tok kuchayib ketganida
ortiqchasini shu sim orqali tizimdan tashqariga chiqarib yuboriladi.
Erga o‘tuvchi tok ishchiga ta’sir etishi mumkin bo‘lgan tok, demak, ishchi
jarohatdan himoyalandi. Hozirgi kunda ko‘p qavatli xonadonlar ham erlantirish orqali
himoyalananish qurilmasiga ega bo‘lib, buni –rasmda S) sxema bo‘yicha qaralganda ular
parallel holatda erlantirilishi mumkin.
Erga ulash orqali xavfsizlikni ta’minlashda erlantiruvchi simlar rangli metallardan
bo‘lishi qulay bo‘lib hisoblanadi (-rasm). CHunki ularning maksimal qarshiligi 4 Om
bo‘lishi talab etiladi, rangli metallarning qarshiligi qora po‘latlardan kam bo‘ladi.
12-rasm: Erga ulagich qurilmalari – asosiy sim va erga ko‘mish vositalari
.
Erga tok yaxshi o‘tishi
uchun tuproqli, nam joy tanlanadi va –rasmda
ko‘rsatilganidek montaj amalga oshiriladi:
13-rasm: Erlantirish qurilmasining erga ulanish qismining ko‘rinishi.
Erlantirishda siming solishtirma qarshiligi hisobga olinadi. SHuni e’tiborga olib
quyidagi jadvaldagi miqdorlar qabul qilingan:
Er
P, Om . m
CHegaralar
Oldi hisoblarda tavsiya etilgan kattaliklar
Qum
400-1000
700
150-400
300
40-150
100
Loy
8-70
40
Bog‘ eri
40
40
10-50
20
Torf
20
20
Qarshiligi kam bo‘lgan tuproq tokni o‘zidan yaxshi o‘tkazadi. SHuning uchun ham
erlantirish uchun nam tuproqli joylar tanlanadi.
Tayanch so‘z va iboralar:
Himaya vositasi, ajratgich, halqa, dastak, izolyasiyalovchi qism, elektr uskuna,
ko‘chma erga ulash, statsionoa erga ulash, to‘siq qurilma, plakat, belgi,to‘siq qurilma,
erga ulash, nollosh,metall korpus.
Sinov savollari:
1. Elektr himoya vositalariga qanday talablar qo‘yiladi?
2.O‘lchov shtangalari bilan ishlaganda dielektrik qo‘lqopdan foydalanish
zarurmi?
3. Dielektrik qo‘lqoplarning uzunligi kamida qancha bo‘lishi kerak?
4. Dielektrik gilamni ishlatishda, uning nimaga ahamiyat berish lozim?
