24-rasm.Bajarilayotgan ish joyidagi vaqtinchalik to‘siqlar
1
kV
gacha elektr qurilmalarda qo‘lqopsiz ishlash mumkin. Elektrlchovli
qisqichlar
– elektr kattaliklar (tok kuchlanish, quvvat, fazali burchak va boshqa) ni tok
zanjiridan ajralmagan holda va uning ishini buzmagan holda o‘lchashga mo‘ljallangan
asbob.
SHunga muvofiq
holda kleshli ampermetrlar, ampervolyatmetr, vattmetrlar,
fazometrlar qo‘llaniladi.
Qisqichli ampermetrlar yoki (tok – izolyasiyali kleshlar) keng qo‘llaniladi. Eng
oddiy tok ulchagichli qisqichlar 1 shoxli tok transformatori shaklida tayyorlangan bo‘lib,
unda sim yoki ulchagichli tokli shina birinchi o‘ram sifatida, magnitli simga uralgan
ulgichli asbobli ko‘p shoxli o‘ram ikkinchi bog‘lam sifatida xizmat qiladi.
Qisqichlar 1
kV
gacha elektr qurilma uchun 1 qo‘l li va 2
kV
dan 10
kV
gacha
elektr qurilma uchun ikki qo‘lli bo‘ladi. Ular 3 asosiy qismga ega:
1. Magnitsim , o‘ram, o‘lchov asbobidan iborat ishchi
2. Ishchi qismidan tiramagacha izolyasiyalaydigan
3. YUqoridan qisqich oxirigacha ulangan.
Bir qo‘lli qisqichlarda izolyasiyalanadigan qism bir butun yaxlitlikdir.
U 2-10
kV
bo‘lganda qisqichlarda izolyasiyalanadigan qism uzunligi 38 sm dan
kam emas, qo‘l lari 13 sm dan kam emas.
U 1
kV
gacha qisqichlar xajmilar meyorlanmaydi.
Qisqichlar bilan o‘lchash ochiq tok yuruvchi qismlarda (shina, sim) da bo‘lgani
kabi, izolyasiya bilan qoplangan tok yuruvchi qismlarda (kabel,
trubkasimon
predoxranitel va boshqa) amalga oshirilishi mumkin. U> 1
kV
bo‘lgan elektr
qurilmalarda dielektrik qo‘lqoplardan foydalanish zarur.
Kuchlanish ko‘rsatkichi – tok yuruvchi qismda kuchlanish bor – yo‘qligini
tekshirish uchun mo‘ljallangan ko‘chma asbob. Bunday tekshiruv elektr qurilmadagi
nosozlikni nazorat qilish, shikastlanishni izlab topish, jadvalni tekshirish uchun zarur.
Ko‘rsatkich kuchlanish mavjudligidan guvoxlik beruvchi chiroqli signalga ega.
1
kV
li elektr qurilma va undan yuqorilarida xam qo‘llaniladi.
1
kV
gacha kuchlanishli elektr qurilma uchun ko‘rsatkichlar (tok izlovchilar) 2
qutbli va 1 qutbliga bo‘linadi. uchun ko‘rsatkichlar (tok izlovchilar) 2 qutbli va 1 qutbliga
bo‘linadi.
2 qutbli ko‘rsatkichlar elektr qurilmaning 2 qismiga tegadi, ular o‘rtasida
kuchlanish bor – yo‘qo‘l igi belgilanadi, shu bois u 2 burg‘iga va katta zunlikka ega.
1 qutbli ko‘rsatkich – erga nisbatan tok yuruvchi qismda kuchlanish bor-yo‘qligini
aniqlashga mo‘ljallangan. Faqat 1 gina tok yuruvchi qismga bog‘lanishni talab qiladi.
1 qutbli ko‘rsatkich zgaruvchan tokli elektr qurilmadagina qo‘l laniladi,
negaki
doimiy tokda uning lampochkasi yonmaydi va shuningdek kuchlanish bo‘lganida ham.
Undan elektr qurilmada faza simini aniqlash lampa patronlari, uchirgichlar va
predoxranitellarni tekshirish, ikkilamchi kommunikatsiya jadvallarini tekshirishda
qo‘llash tavsiya etiladi.
1000
V
gacha kuchlanish ko‘rsatkichidan himoya vositalarsiz foydalanish
mumkin. Texnika xavfsizligi qoidalariga muvofiq, kuchlanish ko‘rsatkichi urniga nazorat
lampasini qo‘llash ta’qiqlanadi. Bu omil mo‘ljalidan ko‘proq kuchlanishdagi lampani
tasodifan yoqilganda yoki lampa zarbasida kolba portlab, oqibatda operator jaroxatlanishi
bilan izoxlanadi.
Dielektrik
qo‘lqoplar,
kalishlar,
botiklar,
gilamchalar
yuqori
elektrik
mustaxkamlik va yaxshi elastik egiluvchanlikka ega
dielektrik maxsus rezinadan
tayyorlanadi.
Elektr toki uchun alohda ogohlantiruvchi belgilar qo‘llaniladi. Ogohlantiruvchi
belgilar asosan uchburchak shaklda, sariq yoki oq fonda chetki sariq hoshiyali
ko‘rinishda beriladi. Bulardan tashqari turli ogoh etuvchi yozuvli plakatlar ishlatilishi
mumkin.
Masalan: Diqqat! Yuqori kuchlanish!
yoki
25-rasm.
Bu belgilar elektr toki mavjud bo‘lgan, biroq bu yashirin xavfli holatda bo‘lgan joylarga
– masalan – transformatorga, er ostidan o‘tgan elektr tarmog‘i ustiga, o‘ta yuqori
kuchlanishli simyog‘ochlar kabilarga mustahkam qilib o‘rnatiladi. Bu belgilar o‘mida
quyidagi ko‘rinishda ham o‘rnatishga ruxsat beriladi:
26-rasm.
Juda yuqori xavfli elektr tarmog‘ida, qurilmalarida yuqori xavfni anglatuvchi BDO
belgisi ishlatiladi:
27-rasm.
Bu belgilar yuqori xavfli omillar, zaharlar kabilar mavjud bo‘lgan hududlarda inson omili
baxtsiz hodisalarga uchlarishining oldi olinish maqsadlarida ishlatiladi. Bu yuqori xavfli
elektr toki uchun BDO deb yuritiladi. Bular “Zaharli
moddalar, reaktivlar” kabilarning
idishlariga ham o‘rnatilishi mumkin. Bunda ko‘proq qora fonli ko‘rinishda ishlatiladi:
28-rasm.
Umuman olganda ogohlantiruvchi plakatlar quyidagicha bo‘ladi:
