16-mavzu. ELEKTR HIMOYA VOSITALARI HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA 1.Himoya vositalari haqida umumiy ma’lumotlar. 2. Izolyasion(izolyasiya qiluvchi) himoya vositalari. 3. Saqlovchi himoya vositalari. 4
.Ajratuvchi himoya vositalari. 5.Himoya vositalaridan foydalanish qoidalari Himoya vositalari haqida umumiy ma’lumotlar Elektr toki urishidan noto‘g‘ri himoya qilish eng ko‘ngilsiz oqibatlarga olib kelishi
mumkin. Xavf darajasi turga, ta’sir qilish davomiyligiga, kuchga va kuchlanishga,
shuningdek bir qator tashqi omillar (xonaning namlik darajasi, odamning yoshi va
jismoniy holati) ga bog‘liq. Ish joyidagi xavfsizlik "Elektr o‘rnatish qoidalari" (PUE)
me’yoriy hujjati bilan tartibga solinadigan bir qator tashkiliy va texnik tadbirlarni
qo‘llash orqali ta’minlanadi.Elektr himoya vositalari deganda insonga elektr tokining
ta’sir etishiga qarshi qo‘llaniladigan vositalar bo‘lib hisoblanadi. Bularga asosan rezina
va zich to‘qimali polotnolardan tayyorlangan kaska, qo‘lqop, etik, kombinezonlar kiradi.
Bulardan tashqari yuqorida elektr ta’mir yoki montaj ishlari uchun himoya kamari, kohti,
dielektrik materialdan tayyorlangan arqon kabilar ham kiritiladi.
Umumiy olganda himoya vositalari - bu elektr inshootlarida ishlaydigan
xodimlarni elektr yoyi va uning yonish mahsulotlarining ta’siridan, elektr toki urishidan
himoya qilishga xizmat qiluvchi asboblar, moslamalar, ko‘chma qurilmalar va
qurilmalar, shuningdek qurilmalar ularning alohida qismlaridir.
Barcha izolyasion himoya vositalari quyidagilarga bo‘linadi: a) asosiy himoya
vositalari; b) qo‘shimcha himoya vositalari. Ularning asosiylari shunday himoya
uskunalar deb nomlanadi, ularning izolatsiyasi elektr qurilmalarining ish kuchlanishiga
ishonchli bardosh beradi va kuchlanish ostida jonli qismlarga tegib turadi.
Elektr
xavfsizligiga
muvofiq,
texnik
xavfsizlikning
asosiy
choralari
quyidagilardan iborat:
-tok
o‘tkazuvchi
elementlarning
izolatsiyasi
(ishlaydigan,
qo‘shaloq,
mustahkamlangan);
-erlantirish(zazemlenie);
-Nollash;
-Himoya o‘chirilishi;
Tashkiliy choralar quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
-Ish joyi va vaqti, mas’ul shaxslar, xavfsizlik choralari ko‘rsatilgan buyruq yoki
buyruqlarni bajarish;
-Xodimlarni o‘qitish va ishdan bo‘shatish;
-Ishlarni boshqarish.
Elektr toki urishidan himoya qilish uchun ishlatiladigan barcha texnik vositalar
quyidagilarga bo‘linadi.
-Izolyasiya qiluvchi;
-Saqlovchi;
- Xavfdan ajratuvchi.
Ularni qo‘llash xususiyatiga ko‘ra ularni shaxsiy himoya vositalariga (SHHV) va
jamoaviy himoya vositalariga bo‘lish mumkin.
