Px;font-family: Times New Roman,Bold;color:#000000;}

Joiz xatolik
2-jadval
Hisobga olish tizimining joiz xatolik chegarasi
Nom
inalga 
nisbatan 
foiz 
nisbatidagi 
tok
Cos φ
Ulanmalarning nominal ko‘rsatkichlari
500 kV va 
undan ortiq,
200 MW va 
undan 
ortiq 
generatorlar
22
0-110 
kV,
50 
dan 200 
MWgac
ha 
generato
rlar
35-6 
kV, 
generatorl
ar
50 
MWgacha
past 
kuchlanishli
Aktiv energiyasi
20 
— 120% 
1 
± 0,5%• 
± 
1,1% 
±1,6
% 
± 1,5% 
5 — 
20% 
1 
± 0,7%• 
± 
1,1% 
±1,6
% 
± 2,5% 
1 — 
5% 
1 
± 1,5%• 
± 
1,5% 
± 
2,1%• 
± 2,5% 
20 
— 120% 
0,5 ind. 
dan 0,5 sig‘. 
Gacha 
± 0,8%• 
±
1,1% 
±1,6
% 
± 2,5% 
Reaktiv energiya
10 
— 120% 
0 
± 4,0% 
± 
4,0% 
± 
4,0% 
± 4,0% 
10 
— 120% 
0,866 
ind. 
dan 0,866 
sig‘. 
gacha 
± 5,0% 
± 
5,0% 
± 
5,0% 
± 5,0% 
* Talablar 01.01.2008 y. dan keyin kiritilgan uskunalarga tegishli Elektr 
energiyasining hisob-kitob hisobini yuritish qayd etilish xatoligi o‘rnatilgan 
hisoblagichning 0.5 xatoligidan oshmasligi kerak. 
(O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plarni, 2006 y., 8-son, 57-modda; 2011 y., 
20-21-son, 219-modda; 2013 y., 39-son, 522-modda) 
 
Yuqori kuchlanish tarmoqdan past kuchlanishga o‘tishning himoyasi 
Yuqori 
kuchlanishli 
tarmoqdan 
past 
kuchlanishga 
o‘tish 
uchun 
transformatorlardan foydalanish aytib o‘tildi. Buning uchun quyidagi xavfsizlik choralari 
belgilangan(yuqorida keltirilgan qoidalardan umumiy xulosalar asosida): 
-elektr energiyasini ishlab chiqarish korxonalaridan elektr energiyasi maxsus 
elektr podstansiyalariga asosan Er usti uzatish tarmoqlari orqali keltiriladi. Bunda qabul 

qiluvchi punkt sifatida barcha transformatorlar xavfsizlik zonalari belgilangan tartibda 
ajratilib, panjaralar bilan qo‘rg‘onga olib ixotalanadi; 
-elektr energiyasini qabul qiluvchi podstansiyalarning har bir simyog‘och 
(stolba)lari yashin qaytargich va erlantirgich qurilmalari bilan jihozlangan bo‘lishi shart; 
22-rasm: Elektr podstansiya umumiy ko‘rinishi: 1-elektr stansiyadan kelgan 
tarmoq sim; 2-issiqdan kengayib, sovuqdan qisqarishni ko‘zlangan zahira sim; 3-
simyog‘och(stolba); 4-yashin qaytargich; 5-erga ulash simi; 6-balandiligi h≥1700 
o‘lchamdagi to‘siq panjara; 7-dielektrik materialli to‘shama yoki panjara.. 
-o‘tkazgichlar issiqda uzayib, yilning sovuq fasllarida torayishi(qisqarishi) 
inobatga olingan holda o‘tkazgich simlar zahira uzunligi asosida mntaj qilinishi lozim; 
-podstansiya hududiga kirib-chiqish uchun alohida eshiklar o‘rnatiladi; 
-podstansiya hududida harakatlanish uchun dielektrik materialli taglik to‘shama 
bo‘lishi kerak; 
-tegishli elektr xavfsizligi belgilari o‘rnatilishi kerak; 
-ushbu hududga dopusk-naryad ruxsatnomasi bo‘lmagan shaxslar kiritilmasligi 
kerak; 
-bu hududga zahira maqsadida yoki omboxona sifatida boshqa buyumlarni qo‘yish 
mumkin emas. 

23-rasm: Transformatordan foydalanishda xavfsizlik choralari: 1-transformator; 
2-transformatomi erga ulash qurilmasi; 3-stolbaga o‘rnatilgan yashin qaytargich 
qurilmasi; 4-yashin qaytargichni erga ulash qurilmasi. 
Tarmoqdan kelgan yuqori kuchlanishni pat kuchlanishga o‘tkazish uchun 
transformatorga qo‘shgich-ajratgich rubilnik orqali ulash ishlari amalga oshiriladi. Bunda 
xavfsizlik quyidagilardan iborat: 
-rubilnik richagi dielektrik materialdan bo‘lib, uzunligi tarmoqdan kelgan tok 
kuchlanishiga qarab 1,5 metrgacha bo‘ladi; 
-transformator eshiklari qulflanadigan bo‘ladi; 
-transformator tegishli ogohlantirish va ta’qiqlash belgilari bilan jihozlanadi; 
-transformator oldiga dielektrik materialli gilamcha yoki panjara taglik o‘rnatiladi; 
-xavfsizlik xududini qo‘shgan holda transformator kamida h=1200 mm 
balandlikdagi to‘siq bilan muhofazalanadi; 
-transformator erga ulanishi shart; 
-transformatorga kelgan kuchlanishdagi sim stolbasi yashin qaytargich bilan 
ta’minlanadi; 
-ishlovchi elektrik bu erda albatta himoya vositalaridan foydalanishi talab etiladi; 
-bu erga mas’ul shaxs tayinlanadi va faqat o‘sha shaxsning o‘zi ishlashi shart; 
-transformatorda ishlovchi tarmoq kuchlanishini uzgan holda ishlashiga ruxsat 
beriladi. 
Ehtiyot choralarini ko‘rishda ishlovchilarga albatta tegishli tartibda instruktaj berib 
borilishi shart. 
Tayanch so‘z va iboralar: 
transformatorni yuqori va past cho‘lg‘amlari, erga yorib o‘tuvchi saqlagich, 
baland tegib ketish kuchlanishi, qadamli kuchlanish, elektrotexnik maxsulotlar, ish 
izolyasiyasi, erga ulanuvchi vilka 
 
Sinov savollari: 
1.Transformator cho‘lg‘amlarining tutashuvi nimaga sabab bo‘ladi? 
2.
 
Insonlarni elektr tokidan himoyalash usullariga qarab, elektrotexnik 
mahsulotlar necha sinfga bo‘linadi? 

3.YUqori kuchlanishdan past kuchlanishga o‘tish qanday qurilmalar yordamida 
amalga oshiriladi? 
4.Transformatorlar qanday ogohlantirish belgilari bilan jihozlanadi? 
5.
Ehtiyot choralarini ko‘rishda ishlovchilarga tegishli tartibda qanday tadbir 
amalga oshirilib boriladi? 
 

Download 6,08 Mb.