19-mavzu. ELEKTR TOKIDAN JAROHATLANGANDA BIRINCHI
YORDAM KO‘RSATISH
.
1.Elektr toki ta’siriga tushib qolgan odamni elektr tokidan xalos etish
usullari.
2. Elektr xavfsizligi
3. Elektr tokining inson organizmiga ta’siri
4.Elektr qurilmalaridan xavfsiz foydalanish uchun qo‘yiladigan umumiy
talablar.
5.Elektr tokidan zararlanishlarning yuzaga kelishi
6.Elektr tokdan jarohatlangandaa birinchi yordam ko‘rsatish
Elektr tokidan jarohat olgan kishilarning 80 % atrofida o‘lishi elektr xavfsizligi
bo‘yicha o‘qitish ishlarini amalga oshirish qat’iy talab etilishini bildiradi. SHundan kelib
chiqib, elektr tokidan jarohatlanish o‘zi nima ekanligini bilish lozim.
Elektr toki inson organizmiga ta’sir etishi natijasida inson oladigan jarohat turiga
mos holda birinchi yordam ko‘rsatiladi. Bu birinchi bo‘lib jabrlanuvchini elektr tokidan
ozod etishdan boshlanadi.
Elektr toki ta’siriga tushib qolgan odamni elektr tokidan xalos etish usullari
Elektr toki ta’siriga tushgan odamni tok ta’siridan qutqarish – odamga tegib turgan
tokni uzish, rubilnik yoki o‘chirgidan o‘chirish, odamni tok tegib turgan holdagi
buyumdan tortib olish kabi usullardan foydalaniladi. Bularni xatosiz bajarish uchun esa
ishlab chiqarishda elektr xavfsizligini o‘rganish uchun
quyidagi mavzular muhim
sanaladi:
Elektr xavfsizligi
Hozirgi kunning sanoat ishlab chiqarishdagi asosiy energiya manbai elektr toki
bo‘lib hisoblanadi. Ishlatilish sohasi bo‘yicha deyarli barcha dastgoh, yoritgich, minora
krani,
havo almashtirgich, lentali transportyor, eskalator va hokazo juda ko‘p turdagi
harakatlanuvchi mashina-mexanizmlarlarda elektr toki ishlatiladi. Bu esa o‘z navbatida
elektr tokining o‘ziga xos xavfsizlik tomonlarini o‘rganishni taqozo etadi. Bunga asosiy
sabab shuki, ishlab chiqarishdagi barcha jarohatlanishlarning bir foizini va shu bilan
birga umumiy o‘lim bilan tugaydigan baxtsiz hodisalarning 20-30%ini
elektrdan
jarohatlanish tashkil qiladi. Tekshirishlar natijasida shu narsa ma’lum bo‘ldiki, o‘lim
bilan tugagan baxtsiz hodisalarning deyarli 80%i 1000 V gacha bo‘lgan kuchlanishli
elektr tokida ishlovchi elektr dastgoh va qurilmalarda yuzaga kelgan. SHuning uchun
ham elektrdan jarohatlanish sabablari, ularni bartaraf etish yo‘llarini o‘rgatish mehnat
muhofazasining asosiy vazifalaridan bo‘lib hisoblanadi.
Mehnat muhofazasining elektr xavfsizligini tushuntirishda elektr tokidan to‘g‘ri
foydalanish yo‘llari, elektr tokining inson organizmiga zararli ta’siri
kabilar
tushuntirilishi bilan birga elektr tokining turlari ham to‘la tushuntiriladi. Elektr
toklarining turlarini tushuntirish uchun dastlab elektr tarmoqlarini esga olishimiz zarur.
Sababi elektr toki sanoat ishlab chiqarishining asosiy energiya manbai bo‘lib hisoblanadi.
Korxona va tashkilotlarda maishiy xizmatlar uchun ham elektr toki ishlatiladi.
Elektr xavfsizligi
qisqacha aytilganda – elektr tokining, elektr yoyning,
elektromagnit
maydonlari, statik elektr toklarining zararli va xavfli ta’sirlaridan
insonlarni muhofaza qilishni ta’minlovchi tashkiliy va texnikaviy tadbirlar hamda
vositalar tizimlari hisoblanadi.
