zilishi lozim. Agar tok buyumlari yorib o‘tmasa va milliampermetmi ko‘rsatkichlari
meyoridan oshmagan bo‘lsa, buyum sinovdan o‘tdi
deb hisoblanadi. Kuchlanish ko‘rsatkichlarini
dastalarini izolyasiyasi
elektr mustahkamligiga 1000 V kuchlanishida 1 minut davomida tekshiriladi va lamp
alarni yonish chegaralari (90 V dan oshmasligi lozim) sinov vaqtida tok 2 mA aniqlanadi.
B. Kuchlanish 1000 Vdan oshiq bo‘lgan
elektr uskunalarda xizmat doirasidagi qo‘llaniladigan himoya vositalari
Kuchlanish 1000 V dan oshiq bo‘lgan
elektr uskunalarini quyidagi himoya vositalari mavjud: tezkor va o‘lchov shtangalar, hi
moyalovchi va tok o‘lchov qisqichlari, kuchlanish ko‘rsatkichlari, hamda himoyalovc
hi qurilmalar va ta’mirlash ishlari uchun moslamalar (maydonchalar, teleskopik
vishkalar, himoyalovchi
bo‘limlar
va hakazo).
Himoyalovchi shtanga uch qismdan iborat: ishchi -
shtangani mo‘ljallangan ishiga qarab barmoqqa o‘xshash
yoki qamramoq qisqich s
haklida yoki sho‘tka shaklida va hakazo tayyorlanadi; himoyalovchi, -ishchini
tok
o‘tkazuvchi
qismlardan himoyalash uchun (himoyalovchi qismini uzunligini shtangani ishchi kuchlan
ishiga bog‘liq); dasta-shtangalarini qo‘lda ishlab turish uchun.
SHtangani bajariladigan ishiga qarab uch turga bo‘linadi: tezkor, ta’mirlovchi
va o‘lchovchi. Tezkor himoyalovchi shtangalar taqsimlash uskunalarida ayiruvchi pi
choqlarni yoqish va o‘chirish, tok o‘tkazuvchi qismlarni qizish darajasini aniqlash v
a boshqa operatsiyalarida qo‘llaniladi. Himoyalangan ta’mirlash
shtangalari kuchlanis
h ostida bo‘lgan tok o‘tuvchi qismlarida ta’mirlash ishlarini olib borish uchun mo‘ljalla
ngan (izolyatorlarni changini artish,
elektropriyomniklarni vaqtincha ulash, o‘tkazgichlarni ulash va hakazo). Himoyalang
an o‘lchov shtangalari girlyandagi izolyatorlarini kuchlanishni taqsimlashini nazorat
qilish hamda biriktirilgan kontaktlarni o‘tuvchi
qarshiliklarni
o‘lchash uchun qo‘llaniladi. SHtanga bilan ishlashda faqat mahsus
o‘rgatilgan hodimlarga va ishchini harakatlarini nazorat qiluvchi shahs ishtiro
kida ruhsat beriladi. Himoyalovchi shtangalar bilan ishlaganda qo‘shimcha himoyalanga
n himoya vositalari bilan foydalanish lozim (dielektrik qo‘lqoplar,
etiklar, kalish, gilamchalr va hakazo). Tok o‘lchov qisqichlari
zanjirlarini uzmasdan t
urib tokni kuchini o‘lchash uchun mo‘ljallangan bo‘lib, bular ayirlovchi tok transfor
matori va ishga mos dasta uzunligidan iborat. Tok transformatori ayirlovchi magnit
o‘tkazgich bilan ampermetrli ikkilamchi chulg`amdan tashkil topgan. Hozirgi davrida S
90 (10 kv.gacha) va tok 600 A gacha bo‘lgan tok o‘lchagich qisqichlar keng qo‘l
lanib keladi. Tok o‘lchov qisqichlarini foydalanish qoidalari
himoyalovchi
qisqichlari qoidalari
bilan bir xil. Kuchlanish ko‘rsatkichlarini kuchlanishni qiymatini aniqlab bermaydi fa
qat uni bor-
yo‘qligini
aniqlaydi xolos, va u ikki qismdan iborat: ishchi va himoyalovchi. Ish qi
smida
ketma-
ket ulangan
elektrod (tok o‘tkazuvchi qismiga tegdirish uchun shup), neonli yoritkich va kichik haj
mli kondensator joylashgan. Ko‘rsatkichni izolyasiyalangan qismi himoyalangan shta
ngaga o‘xshab tayyorlanadi. Ishni asosida hajmli tokni o‘tishi bilan neonli yoritkich yona
di. Hozirgi vaqtda UVN-10 va UVN-
80M (Elektr uskunalarini 2÷10 kv kuchlanishida) va UVN-
90 (Elektr uskunalarini 35÷110 kv kuchlanishida) ko‘rsatkichlari
qo‘llanib keladi. Himoyalangan qisqichlar 35 kv gacha bo‘lgan
elektr uskunalarida qo‘llaniladi, kuchlanish ostida bo‘lgan trubaga o‘xshash saqlagic
hlardagi,
eruvchi ulamalari bilan operatsiyalar o‘tkazishida hamda
bir qobiqli ayirgichlarni pi
choqlariga himoyalovchi kalpaklarni olib qo‘yish uchun qo‘llaniladi. Himoyalovchi q
isqichlar bilan ishlash vaqtida operator
dielektrik qo‘lqoplarni kiyib oyoq tagiga himoyalovchi buyum qo‘yish kerak
bo‘ladi, trubkaga o‘xshash saqlagichlarni patronlarini o‘zgartirish
vaqtida
esa ko‘z oynagi taqish lozim bo‘ladi. Qisqichlar bilan ishlaganda qo‘lini uzatib turish dar
kor.
Elektr statik induksiyasi asosida kontaksiz ishlaydigan UVN-
35 turidagi kuchlanishni ko‘rsatkichlari ishlab chiqarilgan. Bu ko‘rsatkich kuchlanish
ni bor-
yo‘qligini aniqlash uchun mo‘ljallangan bo‘lib, o‘zgaruvchan tokni ishlab chiqarish ch
astotasidagi 6÷35
kv kuchlanishdagi
elektr uskunalarida hamda bir zanjirli VL 110 kv va taqsimlovchi
uskunalarini 2÷10 kv kuchlanishda qo‘llaniladi.
Himoyalovchi elektr himoya vositalarga qo‘shimcha bo‘lib dielektrik
qo‘lqoplar, etiklar, rezinali gilamchalar, poyandozlar, potstavkalar va
izolyasiyalovchi farfor izolyatrlari kiradi.
Dastaki erga ulash qurilmalari to‘suvchi himoya vositalari bo‘lib
o‘chirilgan elektr uskunalarida va tarmoqlarida ta’mirlash vaqtida
qo‘llaniladi. Kuchlanishni hato yuborilgan vaqtida as qotadi. Bu
qurilmalar
mahsus o‘tkazgichlar va keskichlar yordamida tok o‘tkazuvchi
qismlarga
tutatirib er bilan ulanadi. Ularni qisqa tutashuv tok qiymati
va termik
bardosh berish asosida egiluvchan misli simni diametri aniqlanadi. Simni
diametri kamida 25 mm 2 dan kam bo‘lmasligi lozim.
Olib yuradigan erga ulash qurilmasini quyidagi ketma-ketligida
o‘rnatiladi: oldin erga ulagich o‘tkazgichini qurilmaga biriktiriladi,
keyin
fazali o‘tkazgichlarga o‘tkazgich yordamida ulanadi. Erga ulash qurilmani olinayotg
an (eg‘ishtirilayotgan) vaqtida teskari ketma-
ketligida bajariladi. Barcha ishlarini operator himoyalovchi shtanga, dielektrik qo‘lqo
p va oyoq
tagidagi himoyalovchi gilamcha yoki etik yordamida bajarish lozim.
“O‘zdavenergonazorat” agentligining 2001-yil 29-noyabrdagi 374-sonli buyrug‘i
bilan
“TASDIQLANGAN”
“O‘zbekenergo”
Davlat
aksiyadorlik
kompaniyasi
O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi
O‘zbekiston
Kasaba
uyushmalari
Federatsiyasi
Kengashi
bilan
