244
modellashtirishning mohiyati pedagogik muammolarni va ularning sabablarini aniqlash va
tahlil qilish, loyihalash jarayonining qiymat asoslari va strategiyasini qurish, maqsad,
vazifalarni
belgilash, pedagogik loyihani amalga oshirish va amalga oshirish usullari va
vositalarini tanlashdir. Modellashtirish pedagogik jarayonni yaxlit holda o‘rganadi, buning
natijasida pedagogik jarayonning nafaqat alohida elementlarini, balki ularning o‘zaro
munosabatlarini ham ko‘rish mumkin. Modellashtirish pedagogik jarayonni amalga
oshirishdan oldin uni o‘rganishga imkon beradi, shu bilan birga salbiy natijani oldindan
aniqlash va mumkin bo‘lgan xatolarni tuzatish mumkin bo‘ladi. Pedagogik modellashtirish
yanada texnologik va takomillashtirilgan pedagogik jarayonlarni yaratishga yordam beradi.
Ushbu tadqiqotda kasbiy kompetensiyalarni shakllantirish jarayonini modellashtirish
universitetning ma’lum raqamli ta’lim
muhitida, shu jumladan tashkil etishning
innovatsion shakllarida o‘qituvchi va talabalarning birgalikdagi faoliyatini amalga oshirish
orqali ma’lum natijalarga erishishga qaratilgan modelni qurishni o‘z ichiga oladi. O‘quv
jarayoni Raqamli ta’limning innovatsion shaklining asosiy maqsadi odamlarni doimiy
o‘zgaruvchan dunyoda hayotga tayyorlashdir [2].
Universitetda kasbiy fanlarni o‘rganishga bo‘lgan amaliy ehtiyoj talabalar uchun aniq
bo‘lishi uchun darslarda ular nafaqat ular uchun yangi va qiziqarli ma’lumotlarni olishlari,
balki: ma’lumotlarni o‘zlashtirish va almashishda ishtirok etishlari; ushbu ma’lumotlarni
kelgusidagi kasbiy faoliyatida amaliy qo‘llashga e’tibor qaratish; kasbiy kompetentsiyasini
rivojlantirish Ta’lim jarayonida shaxsni rivojlantirishga yo‘naltirish, o‘quvchilarning ijodiy
salohiyati va ijodkorligini rivojlantirish, ularning o‘zini o‘zi anglash qobiliyatini
rivojlantirish uchun qulay
shart-sharoitlarni yaratish, ijtimoiy ahamiyatga molik tizimni
shakllantirish qadriyatlar, raqamli texnologiyalardan foydalanish va umuman, ochiq ta’lim
keyingi kasbiy faoliyat uchun zarur bo‘lgan shaxsiy fazilatlarni shakllantirishga,
universitetning innovatsion raqamli muhitida kasbiy kompetensiyalarni shakllantirishga
olib keladi. Kasbiy faoliyatni amalga oshirish uchun bakalavr nazariy va amaliy
tayyorgarlikka ega bo‘lishi kerak.
Umumlashtirilgan kasbiy fikrlash qobiliyatida namoyon bo‘ladigan nazariy
tayyorgarlikning mazmuni analitik, prognostik va reflektiv qobiliyatlarning
mavjudligini
nazarda tutadi. Amaliy tayyorgarlik mazmuni tashqi ko‘nikmalarda, ya’ni kuzatish mumkin
bo‘lgan harakatlarda ifodalanadi. Bularga tashkilotchilik, muloqot va amaliy ko‘nikmalar
kiradi. Oliy ta’limning asosiy maqsadi - shaxsni har tomonlama, barkamol rivojlantirish -
uning ta’limi, tarbiyasi, umumiy va kasbiy rivojlanishining birligini o‘z ichiga oladi. Ushbu
maqsadni hisobga olgan holda pedagogik jarayon uchta asosiy bog‘liq funksiyani -
tarbiyaviy, tarbiyaviy va rivojlantiruvchini amalga oshiradi. Pedagogik jarayonning
negizida ta’lim va ta’lim jarayonining mazmunli yaxlitligini ta’minlash, shuningdek,
universitet bitiruvchisining kasbiy kompetentsiyalarini rivojlantirishning
pedagogik
modelini ishlab chiqish, ya’ni maktabgacha ta’lim muassasasini yaratish vazifasi turadi.
Raqobatbardosh mutaxassisni shakllantiradigan shartsharoitlar, vositalar, o‘qitish usullari
majmui [3].
Oliy ta’lim mazmuni tez takomillashtirilishi va pedagogika, texnologiya va mehnatni
tashkil etishdagi yangiliklarning paydo bo‘lishiga moslashtirilishi kerak. Kasbiy faoliyatga
o‘qitish mazmuni ko‘plab fanlardan iborat, shuning uchun kasbiy ta’lim sifati talabani ta’lim
dasturini amalga oshirishda erishilgan kelajakdagi kasbiy faoliyatning yaxlit sohasi bilan
tanishtirish darajasi bilan belgilanadi, bu universitetning raqamli ta’lim muhitini loyihalash
doirasida mumkin. Kasbiy faoliyat formulalar, chizmalar va diagrammalar tilini bilish, ilmiy
va badiiy fikrlash uslublarini uyg‘unlashtirish orqali shakllangan dizayn obyektiga yaxlit
ko‘rinishni talab qiladi. Shuning uchun o‘quv rejasi darajasidagi har bir fan o‘ziga xos
ahamiyatga ega. Zamonaviy o‘qituvchi nafaqat nazariy bilimlarga ega bo‘lishi, balki bo‘lishi
kerak zamonaviy kontseptsiyalarni samarali qo‘llash va innovatsion texnologiyalardan,
jumladan raqamli texnologiyalardan foydalanishga qodir.
245
Zamonaviy Universitetning raqamli ta’lim muhiti
printsipial jihatdan yangi
imkoniyatlarni taqdim etadi: sinfdagi ta’limdan istalgan joyda va istalgan vaqtda o‘qishga
o‘tish; individual ta’lim yo‘nalishini loyihalash, shu orqali o‘quvchi shaxsining ta’lim
ehtiyojlarini qondirish; talabalarni nafaqat elektron resurslarning faol iste’molchilariga,
balki yangi resurslar yaratuvchisiga aylantirish va hokazo. Zamonaviy ta’limning asosiy
yo‘nalishlaridan biri tarmoq faoliyati, ijtimoiy tarmoqlardan ta’lim resurslari sifatida
foydalanish va masofaviy seminarlar, treninglardir.
Tarmoq texnologiyalaridan
foydalangan holda raqamli ta’limning o‘ziga xos xususiyatlari - moslashuvchanlik,
harakatchanlik, moslashuvchanlik, dialoglik va interaktivlik, media oqimlarini idrok etishga
qaratilgan. Bularning barchasi raqamli pedagogika bo‘yicha kasbiy kompetensiyalarni
shakllantirishga yordam beradi.
