Qarshi davlat universiteti international scientific and practical conference on algorithms and current problems of programming

553 
inson bo‘lasan, seni yorqin kelajak kutmoqda, men senga ishonaman“ kabi 
ilhomlantiradigan jumlalar bilan ularning daldaga muhtoj qalbiga zarba bermog‘imiz kerak. 
Shu o‘rinda yurtboshimiz “ Sayyoramizning ertangi kuni, farovonligi farzandlarimiz qanday 
inson bo‘lib kamolga yetishi bilan bog‘liq. Bizning asosiy vazifamiz – yoshlarning o‘z 
salohiyatini namoyon qilishi uchun zarur sharoitlar yaratishdan iboratdir “ – degan edi. ( 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Miramonovich Mirziyoyevning Birlashgan 
Millatlar Tashkiloti Bosh Assamblayasining 72-sessiyasida so‘zlagan nutqidan). Bu vazifani 
ado etish yo‘lida nafaqat pedagog xodimlar, balki jamiyatdagi har bir shaxs bir tan-u bir jon 
bo‘lib sobit turishi talab etiladi. 
Faoliyatni tashkil etishda biz o‘quvchilarni ulardagi holatga qarab diognostik testlar 
olingandan so‘ng , ulardagi aniqlangan kamchiliklarni quyidagi bosqichlar bo‘yicha 
taqsimlab, ketma-ketlikda qadamma-qadam harakat qilmog‘imiz kerak: 
Aqliy va psixik rivojlanishida nuqsoni bor o‘smirlar; 
-
Nutqida nuqsoni bor o‘smirlar; 
-
Eshitish qobiliyati buzilgan o‘smirlar; 
-
Ko‘rish qobiliyati buzilgan o‘smirlar; 
Korreksion pedagogika bir nechta kategoriyalarni oz’ichiga oladi. Korreksion 
pedagogika quyidagi kategoriyalarga ega:

rivojlanishida turli kamchiliklar bo‘lgan bolaning nuqsonlarini tuzatish va 
korreksion-rikompensatorli imkoniyatlarini aniqlash; 

differensatsiyali o‘qitish va tarbiyalashni amalga oshirish maqsadida anomal 
bolalarning muammolarini hal etish; 

anomal bolalarni aniqlash va hisobga olish; 

rivojlanish anomaliyasini erta diagnostika qilish metodlarini ilmiy jihatdan ishlab 
chiqish; 

bolalarda rivojlanish nuqsonlarini tuzatish, yo‘qotish yoki kamaytirish bo‘yicha 
chora-tadbirlar ishlab chiqish ; 

anomal bolalikning oldini olish bo‘yicha profilaktik chora-tadbirlar tizimini ishlab 
chiqish; 

ijtimoiylashtirish jarayonining samaradorligini oshirish. 
Anomal bolarni o‘qitish va rivojlantirish ularni ijtimoiy hayot va mehnatga tayyorlash, 
ularda bilim, ko‘nikma va malakalarni shakllantirishga yo‘naltirilgan maqsadli jarayondir. 
Anomal bolalar uchun ta’lim tizimi va metodlarini tanlashda bolaning yoshi va nuqsonning 
kelib chiqish vaqti hisobga olinadi. Eshitish yoki ko‘rish qobiliyatini yo‘qotish vaqti alohida 
ahamiyatga ega. Anomal bolaning rivojlanishi normal boladan ko‘ra ko‘proq darajada 
o‘qitishga bog‘liq. Shuning uchun anomal bolalar o‘qitilmasa yoki o‘qitish kech boshlansa 
uning rivojlanishiga jiddiy zarar yetkazadi. Psixik funksiyalarning shakllanishi ortda qoladi, 
normal tengdoshlaridan ortda qolish darajasi oshadi, nuqsonlar o‘ta jiddiy bo‘lsa, aqliy 
rivojlanish imkoniyatlari yuzaga chiqmay qolishi mumkin. Aslini olganda ilmiy tushuncha 
sifatida korreksion pedagogika fanida rasman e’tirof qilinganiga u qadar ko‘p vaqt 
bo‘lmadi. Uzoq vaqt mobaynida pedagogikada “defektologiya” tushunchasi qo‘llanib 
kelingan. Pedagogik lug‘atda “ korreksiya” tushunchasi (yunoncha “ korrectio” tuzish) 
pedagogic uslub va tadbirlardan iborat maxsus tizimi yordamida anomal bolalarning psixik 
va jismoniy rivojlanish kmachiliklarini tuzatish ( qisman yoki to‘liq ) sifatida tushunilishi 
ta’kidlab o‘tiladi. 
O‘smirlarda yuqoridagi holatlar aniqlangandan so‘ng, ularning ota-onalari bilan 
yaqindan suhbat olib borish va muntazam a’loqani o‘rnatish, kelajagi uchun birgalikda 
harakat qilish zaruriyati tug‘iladi. Mamlakatimizda yoshlar uchun amalga oishirilayotgan 
islohotlardan oqilona foydalanishimiz va buni bir yoqadan bosh chiqarmasdan amalga 
oshirib bo‘lmasligini tushuntirish maqsadida joylarda turli targ‘ibot-tashviqot tadbirlarini 
olib borishimiz kerakdir. Bugungi tahlikali zamonda turli zararli yot bo‘lgan oqimlarga 

554 
ruhiy va psixik nuqsoni bor o‘smirlarning tez va juda oson ilakishib qolayotgani hech 
birimizga sir emas. Farzanddagi korreksion nuqson yoshligidayoq aniqlansa, ota-ona uni 
bartaraf etish uchun harakat qilmog‘I shart. Negaki, dono xalqimiz aytganidek, “ 
Farzandning yomoni bo‘lmaydi, danagidan mag‘zi shirin”. Agarda bu illatga qarshi o‘z 
vaqtida chora ko‘rilmasa, tasavvur qilib bo‘lmaydigan oqibatlarga olib kelishi mumkin. Biz 
pedagoglar esa o‘smirlarning ta’lim muassasasida diognostik va korreksion faoliyatni 
tashkil etishda, avvalo, o‘smirning fe’l-atvoriga, dunyoviy, diniy va ilmiy qiziqishlariga ota-
ona va vatanga bo‘lgan muhabbatidagi o‘zgarishga bo‘lgan munosabati kabi tushunchalarni 
qay tarzda idrok etayotganligiga qarab dars mashg‘ulotlarini tashkil etishimiz lozim. 
Xulosa o‘rnida shuni aytib o‘tish kerakki, befarqlik sabab bolalarimiz kelajagi yodmizdan 
chiqib qolyapti. Zero, e’tiborsizlik har qanday zamonda va faoliyatda eng katta 
dushmanimiz bo‘lib kelmoqda. Har bir kishi o‘zidagi loqaydlik tuyg‘usini tarbiyalamas ekan 
muammolar yechimsiz, jamiyat esa rivojlanishsiz qolaveradi. 

Download 15,84 Mb.