553
inson bo‘lasan, seni yorqin kelajak kutmoqda, men senga ishonaman“ kabi
ilhomlantiradigan jumlalar bilan ularning daldaga muhtoj qalbiga zarba bermog‘imiz kerak.
Shu o‘rinda yurtboshimiz “ Sayyoramizning ertangi kuni, farovonligi farzandlarimiz qanday
inson bo‘lib kamolga yetishi bilan bog‘liq. Bizning asosiy vazifamiz – yoshlarning o‘z
salohiyatini namoyon qilishi uchun zarur sharoitlar yaratishdan iboratdir “ – degan edi. (
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Miramonovich Mirziyoyevning Birlashgan
Millatlar Tashkiloti Bosh Assamblayasining 72-sessiyasida so‘zlagan nutqidan). Bu vazifani
ado etish yo‘lida nafaqat pedagog xodimlar, balki jamiyatdagi har bir shaxs bir tan-u bir jon
bo‘lib sobit turishi talab etiladi.
Faoliyatni tashkil etishda biz o‘quvchilarni ulardagi holatga qarab diognostik testlar
olingandan so‘ng , ulardagi aniqlangan kamchiliklarni quyidagi bosqichlar bo‘yicha
taqsimlab, ketma-ketlikda qadamma-qadam harakat qilmog‘imiz kerak:
Aqliy va psixik rivojlanishida nuqsoni bor o‘smirlar;
-
Nutqida nuqsoni bor o‘smirlar;
-
Eshitish qobiliyati buzilgan o‘smirlar;
-
Ko‘rish qobiliyati buzilgan o‘smirlar;
Korreksion pedagogika bir nechta kategoriyalarni oz’ichiga oladi. Korreksion
pedagogika quyidagi kategoriyalarga ega:
rivojlanishida turli kamchiliklar bo‘lgan bolaning nuqsonlarini tuzatish va
korreksion-rikompensatorli
imkoniyatlarini aniqlash;
differensatsiyali o‘qitish va tarbiyalashni amalga oshirish maqsadida anomal
bolalarning muammolarini hal etish;
anomal bolalarni aniqlash va hisobga olish;
rivojlanish anomaliyasini erta diagnostika qilish metodlarini ilmiy jihatdan ishlab
chiqish;
bolalarda rivojlanish nuqsonlarini tuzatish, yo‘qotish yoki kamaytirish bo‘yicha
chora-tadbirlar
ishlab chiqish ;
anomal bolalikning oldini olish bo‘yicha profilaktik chora-tadbirlar tizimini ishlab
chiqish;
ijtimoiylashtirish jarayonining samaradorligini oshirish.
Anomal bolarni o‘qitish va rivojlantirish ularni ijtimoiy hayot va mehnatga tayyorlash,
ularda bilim, ko‘nikma va malakalarni shakllantirishga yo‘naltirilgan maqsadli jarayondir.
Anomal bolalar uchun ta’lim tizimi va metodlarini tanlashda bolaning yoshi va nuqsonning
kelib chiqish vaqti hisobga olinadi. Eshitish yoki ko‘rish qobiliyatini yo‘qotish vaqti alohida
ahamiyatga ega. Anomal bolaning rivojlanishi normal boladan ko‘ra ko‘proq darajada
o‘qitishga bog‘liq. Shuning uchun anomal bolalar o‘qitilmasa yoki o‘qitish kech boshlansa
uning rivojlanishiga jiddiy zarar yetkazadi. Psixik funksiyalarning shakllanishi ortda qoladi,
normal tengdoshlaridan ortda qolish darajasi oshadi, nuqsonlar o‘ta jiddiy bo‘lsa,
aqliy
rivojlanish imkoniyatlari yuzaga chiqmay qolishi mumkin. Aslini olganda ilmiy tushuncha
sifatida korreksion pedagogika fanida rasman e’tirof qilinganiga u qadar ko‘p vaqt
bo‘lmadi. Uzoq vaqt mobaynida pedagogikada “defektologiya” tushunchasi qo‘llanib
kelingan. Pedagogik lug‘atda “ korreksiya” tushunchasi (yunoncha “ korrectio” tuzish)
pedagogic uslub va tadbirlardan iborat maxsus tizimi yordamida anomal bolalarning psixik
va jismoniy rivojlanish kmachiliklarini tuzatish ( qisman yoki to‘liq ) sifatida tushunilishi
ta’kidlab o‘tiladi.
O‘smirlarda yuqoridagi holatlar aniqlangandan so‘ng, ularning ota-onalari bilan
yaqindan suhbat olib borish va muntazam a’loqani o‘rnatish, kelajagi uchun birgalikda
harakat qilish zaruriyati tug‘iladi. Mamlakatimizda yoshlar uchun amalga oishirilayotgan
islohotlardan oqilona foydalanishimiz va buni bir yoqadan bosh chiqarmasdan amalga
oshirib bo‘lmasligini tushuntirish maqsadida joylarda turli targ‘ibot-tashviqot tadbirlarini
olib borishimiz kerakdir. Bugungi tahlikali zamonda turli zararli yot bo‘lgan oqimlarga
554
ruhiy va psixik nuqsoni bor o‘smirlarning tez va juda oson
ilakishib qolayotgani hech
birimizga sir emas. Farzanddagi korreksion nuqson yoshligidayoq aniqlansa, ota-ona uni
bartaraf etish uchun harakat qilmog‘I shart. Negaki, dono xalqimiz aytganidek, “
Farzandning yomoni bo‘lmaydi, danagidan mag‘zi shirin”. Agarda bu illatga qarshi o‘z
vaqtida chora ko‘rilmasa, tasavvur qilib bo‘lmaydigan oqibatlarga olib kelishi mumkin. Biz
pedagoglar esa o‘smirlarning ta’lim muassasasida diognostik va korreksion faoliyatni
tashkil etishda, avvalo, o‘smirning fe’l-atvoriga, dunyoviy, diniy va ilmiy qiziqishlariga ota-
ona va vatanga bo‘lgan muhabbatidagi o‘zgarishga bo‘lgan munosabati kabi tushunchalarni
qay tarzda idrok etayotganligiga qarab dars mashg‘ulotlarini tashkil etishimiz lozim.
Xulosa o‘rnida shuni aytib o‘tish kerakki, befarqlik sabab bolalarimiz kelajagi yodmizdan
chiqib qolyapti. Zero, e’tiborsizlik har qanday zamonda va faoliyatda eng katta
dushmanimiz bo‘lib kelmoqda. Har bir kishi o‘zidagi loqaydlik tuyg‘usini tarbiyalamas ekan
muammolar yechimsiz, jamiyat esa rivojlanishsiz qolaveradi.
