588
muddat ichida ta’lim oluvchini o‘tilgan dars mazmuni va vazifalarni mustaqil tushunishga,
zaruriy axborotni tanlay bilish, baholash, taqqoslash, tahlil etish, muammoli vaziyatni hal
etishga o‘rgatish lozim.
Ta’limning samaradorligini oshirish va bilimlarni to‘la egallashlariga erishish, shaxsning
ta’lim diqqat markazida bo‘lishini va yoshlarning mustaqil bilim olishlarini ta’minlash
uchun ta’lim muassasalariga yaxshi tayyorgarlik ko‘rgan va o‘z sohasidagi bilimlarni
mustahkam egallashdan tashqari zamonaviy pedagogik texnologiyalarni, interfaol usullarni
biladigan, ulardan o‘quv va tarbiyaviy mashg‘ulotlarni tashkil
etishda foydalana oladigan
o‘qituvchilar kerak.
Ta’lim tizimida fanlarni o‘qitishda elektron ta’lim resurslaridan samarali foydalanish
uchun ma’lumotlar va bilimlar bazasini shakllantirish talab etiladi. Ta’lim mazmunini
bosqichma-bosqich o‘zgartirib borish dolzarb masalalardan biri bo‘lib, elektron interfaol va
multimedia majmualarining yangi avlodini ishlab chiqish hamda ulardan samarali
foydalanish metodikalarini ta’minlash, shuningdek mustaqil bilim olishning yangi
vositalarini ishlab chiqish va tarmoq texnologiyalari asosida o‘qitishning didaktik
imkoniyatlaridan foydalanish davr talabi bo‘lib qolmoqda.
O‘qituvchilar uchun axborot kommunikatsiya texnologiyalarining
asosiy afzalliklari
talabalar ishini samarali boshqarish, saqlash va olib borish hamda vaqtni tejashdan iborat.
Vaqtni tejash mashg‘ulotlarga yaxshi tayyorlanish imkonini beradi. O‘qituvchilar axborot
kommunikatsiya texnologiyalarining resurslaridan foydalangan holda nafaqat o‘z
bilimlarini yangilaydilar, balki nazariy bilimlarini ham orttirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
Fanlar bo‘yicha talabalar mustaqil ishini tashkil etishda talabaning akademik
o‘zlashtirish darajasi va qobiliyatini hisobga olgan holda quyidagi shakllardan foydalanish
mumkin:
- fanning ayrim mavzularini o‘quv adabiyotlari yordamida mustaqil o‘zlashtirish, o‘quv
manbalari bilan ishlash;
- seminar mashg‘ulotlariga tayyorgarlik ko‘rib borish;
- belgilangan mavzular bo‘yicha ishlanmalar tayyorlash;
- testlar yechish;
- amaliyotdagi mavjud muammoning yechimini topish bo‘yicha keyslar yechish;
- munozarali savollar va topshiriqlarga tayyorgarlik ko‘rish;
- ko‘rgazmali
vositalar tayyorlash;
- axborot resurs markazida belgilangan mavzular bo‘yicha nazariy, amaliy va statistik
ma’lumotlarni yig‘ish, qayta ishlash va muayyan tizimga solish;
- belgilangan mavzular bo‘yicha zamonaviy axborot texnologiyalari yordamida taqdimot
materiallari tayyorlash;
- talabalar yotoqxonasidagi ma’naviyat xonasi, kutubxona, zamonaviy axborot
texnologiyalar markazi imkoniyatlaridan foydalanilgan holda mustaqil o‘qish jarayonlarida
ishtirok etish.
Mustaqil ta’lim — o‘quv materialini mustaqil o‘zlashtirish, murakkablik darajasi turlicha
bo‘lgan topshiriqlar, amaliy vazifalarni auditoriyada hamda auditoriyadan tashqarida
ijodiy
va mustaqil bajarish asosida nazariy bilim, amaliy ko‘nikma va malakalarni shakllantirishga
qaratilgan tizimli faoliyatdir. Mustaqil ishlar didaktik maqsadi, vazifasi, murakkablik
darajasi, kimga (individual yoki jamoa uchun) mo‘ljallanganligiga qarab, bir-biridan farq
qiladi. Mustaqil ta’lim jarayonida tanlangan mavzularning ilmiyligi, tizimliligi hamda o‘quv
materiallarining qiziqarliligi, amaliyot bilan bog‘liqligi,
fanlararo aloqadorligi, shuningdek
beriladigan mustaqil ishlar va topshiriqlarning ijodiy xarakterga egaligi muhimdir.
Talabalarning faol mustaqil ishi faqat jiddiy va mustahkam asoslargagina tayanadi. Eng
kuchli asoslovchi omil - bu keyingi samarali kasbiy faoliyatga tayyorgarlikdir.
Yaxshi tayyorgarlikka ega bo‘lgan iqtidorli talabalar ijodiy va izlanish xususiyatiga ega
bo‘lgan murakkab topshiriqlarni bajaradilar. Kamroq tayyorgarlikka ega bo‘lgan talabalar,
589
soddaroq topshiriqlarni bajaradilar, biroq shunga qaramay, topshiriqlar ustida ishlash
ularga umumiy masalani hal etishda guruh bilan birga ishlashga imkon beradi.
Talabalarning mustaqil ta’lim olishlarini muvaffaqiyatli
tashkil etish uchun fanni
o‘rganishda uslubiy qo‘llanmalar zarur bo‘ladi. Uslubiy qo‘llanmalarda ishning batafsil
algoritmi, muammoli bahslar uchun mavzular, mustaqil o‘rganish uchun adabiyotlar,
topshiriqlar, kompyuter test va taqdimotlarni bajarish bo‘yicha maslahatlar, o‘z-o‘zini
nazorat qilish uchun savol va testlar keltirilgan nazariy material, amaliy vazifalar, glossariy
va h.k.lardan iborat bo‘lishi kerak.
Zamonaviy axborot texnologiyalari talabalarga axborotni noan’anaviy manbalariga
murojaat qilish imkoniyatini ochib beradi. Mustaqil ishlari
samaradorligini oshiradi va
ijodiy faoliyat bilan shug‘ullanishlari uchun keng imkoniyat beradi. Bundan tashqari
telekommunikatsiya
tarmoqlaridan
foydalanishga
asoslangan
yangi
axborot
texnologiyalarini qo‘llash natijasida talabalar o‘zini axborot bilan ta’minlanganlik
darajalarini oshiribgina qolmay, balki deyarli butun dunyodagi hamkasblar bilan muloqot
qilishdek ajoyib imkoniyatga ega bo‘ladi.
