Adabiyotlar ro‘yxati……………………………..…….……………….…76
Kirish
1. Dissertatsiya mavzusining asoslanishi va uning dolzarbligi. Fan hamisha rivojlanish va taraqqiyotda. Bugungi kunda u misli ko‘rilmagan darajada jadal tus oldi. Bunga, bir tomondan, dunyo miqyosidagi globallashuv, fanlararo integratsiyaning kuchayishi, innovatsion texnologiyalar amaliy qiymatining o‘sishi ta’sir qilayotgan bo‘lsa, ikkinchi tomondan, milliy manfaatlarning kuchayishi, geopolitik siyosat qamrovining kengaya borishi kabi qator omillar jiddiy sabab bo‘lmoqda1.
O’zlikni anglashda tilning roli muhimdir. Prezidentimiz I.A.Karimov bu haqda to’xtala turib, «…ajdodlardan o’tib kelayotgan ona tilimizni asrab-avaylashimiz, uni boyitish, nufuzini oshirish ustida doimiy ishlashimiz zarur. Ayniqsa, fundamental fanlar, zamonaviy kommunikatsiya va axborot texnologiyalari, bank-moliya tizimi kabi o’ta muhim sohalarda ona tilimizning qo’llanish doirasini kengaytirish, zarur atama va iboralar, tushuncha va kategoriyalarni ishlab chiqish, bir so’z bilan aytganda, o’zbek tilini ilmiy asosda har tomonlama rivojlantirish milliy o’zlikni, Vatan tuyg’usini anglashdek ezgu maqsadlarga xizmat qilishi shubhasiz»2, - deya ta’kidlagan edilar.
Hozirgi paytda jamiyat taraqqiyoti, axborot texnologiyalarining rivojlanishi va davlatlararo siyosiy, iqtisodiy va madaniy aloqalarning kengayishi natijasida tillararo so’z omuxtalashish jarayoni jadallashmoqda. Bunday jarayon o’zbek tili leksikasiga ham o’z ta’sirini ko’rsatib, tilimizning o’zlashma so’zlar hisobiga boyishiga sabab bo’lmoqda.
Tilshunoslarimiz tomonidan leksikologiyani tadqiq etishning lison va nutq farqlanishi asosidagi vazifalari yetarlicha bajarilib, keyingi bosqichi esa o‘zbek tilining sistemaviy (ideografik) lug‘atini yaratishga qaratilgani ta’kidlanadi3. Shunga muvofiq galdagi ishlar o’zbek tili leksikasidagi o’zlashma so’zlarni aniqlab olish, ularni lug’atlarga olib kirish, leksik guruhlar va mikrosistemalarni tizimli o’rganish, o’rganilgan ishlarni kattaroq guruhlarda birlashtirish kabi vazifalardan iborat bo’ladi.
Mazkur ish o‘zbek tili leksikasidagi inglizcha o’zlashma so’zlar va ularning ma’no taraqqiyotini tadqiq etish masalasiga qaratilgan. Buning uchun esa o‘zbek tili leksikasida inglizcha o‘zlashma so‘zlarning tutgan o‘rni, ularning ma’no taraqqiyoti, tematik guruhi va leksikografik talqini kabi vazifalarni yoritish mavzuning dolzarbligini ko‘rsatadi.
|
