|
Geterohalqali birikmalar nechta turga bo’linadi
|
| bet | 2/22 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 350,34 Kb. | | #229858 |
Bog'liq Tibbiy kimyo javoblari2.Geterohalqali birikmalar nechta turga bo’linadi.
1. Halqadagi atomlar soniga ko'ra
2. Geteroatom tabiatiga ko'ra
3. Halqadagi geteroatomlar soniga ko'ra
4. Halqalar soniga ko'ra
5. To'yinganlik darajasiga ko'ra
Halqadagi a'zolarining soniga ko'ra uch, to'rt, besh, olti a'zoli geterohalqali birikmalar. Ular ichida 5 va 6 a'zoli halqalardan tashkil topgan geterohalqali birikmalar keng tarqalgan va biologik ahamiyatga ega.
Geteroatomning tabiatiga ko'ra kislorod, azot, oltingugurt, tellur, selen, fosfor va boshqa element saqlovchi geterohalqali birikmalar bo'ladi:
To'yinganlik darajasi bo'yicha geterohalqali birikmalar to'yingan, to'yinmagan va aromatik turlariga bo'linadi. To'yingan geterohalqali birikmalarga etilenoksid, etilenimin, tetrogidrofuran va oshqalar kiradi.
Halqalar soniga ko'ra geterohalqali birikmalar bir(pirimidin), ikki(purin), uch(akridin) halqali bo'ladi.
3.Pirrol va uning tibbiyotdagi ahamiyati.
Besh a'zoli bitta geteroatom azot saqlovchi geterohalqali birikmalar ichida eng ahamiyatlisi pirrol. Pirrol rangsiz, xloroformga o'xshash hidli, tez oksidlanadigan, shuning uchun havoda tez qorayadigan, kislotalar ta'siriga chidamsiz suyuq modda.
Pirrolda asoslilik xossasi juda kuchsiz namoyon bo'lib, aksincha pirrol kuchsiz kislotali xossani namoyon qiladi. Pirrol atsidofob xossaga ega, ya'ni kislotalar bilan reaksiyaga kirishmaydi: Pirrolga kislota qo'shilsa, noturg'un modda hosil qilib smola (mum)ga aylanadi.
Pirrol galogenlanganda, masalan yodlanganda, avval 2-yodpirrol, so'ngra 2,3,4,5- tetrayodpirrol hosil bo'ladi 2,3,4,5-tetrayodpirrol (yodol) deb nomlanadi va tibbiyotda antiseptik modda sifatida qo'llanadi.
Pirrol kuchli qaytaruvchi ta'sirida (HI) qaytarilganida pirrolin va pirrolidinlarni hosil qiladi.
4.Tiofen va uning tibbiyotdagi ahamiyati
Tiofen tarkibida bitta geteroatom (S) saqlovchi besh a'zoli geterohalqali birikma. Tiofen ilk bor benzol bilan aralashgan holda topilgan. Rangsiz, benzol hidiga o'xshash hidli suyuq modda.
Tiofenda pirrol va furanga nisbatan atsidofob xossasi kuchsiz roq namoyon bo'ladi.
Geterohalqali birikmalar orasida tiofenning aromatiklik xossasi eng kuchli. Uning molekulasida ikki valentli oltingugurt bo'lishiga qaramay, tiofen oksidlovchilar ta'siriga chidamli.
Shu sababli tiofen kislotalar ta'siriga barqarorroq boʻlib, benzoldan ham faol ravishda galogenlash, nitrolash, sulfolash va oksidlanish reaksiyalarga oson kirishadi.
Tiofenning gidrogenlangan (qaytarilgan) shakli tetragidrotiofen biologik ahamiyatga ega bo'lgan moddalar tarkibiga kiradi.
Tetragidrotiofen organizmda oqsil va yog'larning almashinuvi- da katta ahamiyat kasb etuvchi biotin (vitamin H) tarkibiga kiradi. Vitamin <> ning organizmda yetishmasligi oqsil va yog' almashinuvi buzilishi va teri kasalliklariga olib keladi. Tiofen surtma dorivor modda ixtiol tarkibiga kiradi. Ixtiol yallig'lanishga qarshi antiseptik ta'sirga ega. U ba'zi teri kasalliklarini, jumladan samarasni davolashda ishlatiladi.
|
| |
