471
Xulosa
Tanlangan tozalash jarayoni neftli moylarni ishlab chiqarishning asosiy
jarayonlaridan biri hisoblanadi, bunda moyni ishlatishning muhim xossalarini
amalda yaxshilashning imkonini beradi. Tanlangan tozalashning har qanday
texnologik sxemasi quyidagi asosiy operatsiyalarni ta‘minlaydi: to‗xtovsiz
ishlaydigan apparatlarda xomashyoni ikki fazasini ekstraksiya komponentlarini
shakllanishini, rafinat va ekstrakt eritmani quvish yo‗li orqali eritgichlarni
to‗xtovsiz regeneratsiyalash, eritgichlarni suvsizlantirish. Darslikda tanlab
tozalashning qurilmasini namunaviy texnologik sxemalari hamda sxemalarda
sanoat qurilmalarini ekstraksiya bo‗limlarini jihozlashning har variantlari
keltirilgan. Xomashyoni maqsadli va keraksiz komponentlarga ajralishini
aniqligi hamda rafinatni chiqishini kuchaytirishga erishish ekstraktsiya
kolonnasining pastki qismiga fenol suvining o‗rniga fenolsizlashtirilgan
ekstraktni haydash orqali amalga oshiriladi. Oqimlarni kolonnaning kesim
yuzasi bo‗yicha bir tekis taqsimlanishi uchun hamma suyuqlik gorizontal
quvurli taqsimlagichlar orqali kiritiladi. Kolonnaning yuqori qismidagi harorat
asosan fenolni qizish haroratini o‗zgarishi hisobiga boshqariladi. Rafinatning
chiqishi dastlabki xomashyoning sifatiga va chuqur tozalanishiga bog‗liqdir.
Xomashyo sifatida moyli distillyat yoki deasfaltizat qo‗llaniladi. Maqsadli
mahsulot olish jarayonida ekstrakt hosil bo‗ladi. Neftni moyli fraksiyalarini
tozalash qurilmasi-rafinat olish uchun neftning moyli xomashyosidan keraksiz
bo‗lgan komponentlari chiqarib yuborish uchun mo‗ljallanadi. Propan, fenol va
krezol aralashmalarining konsentratlarini tozalash qurilmasi (yoki katta
bo‗lmagan kokslanuvchi gudronlarni) yuqori qovushqoqli qoldiq moyli
rafinatlarni olish uchun mo‗ljallangan. Qurilmaning asosiy seksiyalariga
quyidagilar: eritgichlar yordamida xomashyoni ekstraksiyalash, rafinatli
eritmadan eritgichlarni regeneratsiyalash, ekstraktli eritmadan va suvli
eritmalardan eritgichlarni regeneratsiyalash. Bug‗li eritgichlar bilan tozalash
gorizontal apparatlarda-ekstraktorlarda amalga oshiriladi.
