Xulosa
64
Foydalanilgan adabiyotlar
66
4
KIRISH
2017-2021 yillarda O’zbekiston Respublikasining rivojlanishining beshta
ustuvor yo’nalishi boyicha xarakatlar strategiyasida energiya xamda resurslar
sifatida kamaytirish, keng ishlab chiqarishga energiya tejaydigan texnologiyalarni
keng joriy etish qayta tiklanaydigan energiya manbalaridan foydalanishni
kengaytirish, iqtisodiyot tarmoqlarida mexnat unumdorligini oshirish masalalari
ustuvor vazifa sifatida belgilangan. Oliy Majlis Qonunchilik palatasining sanoat
qurilish va savdo masalalarini qo’mita tomonidan O’zbekistonda energetika
saloxiyatidan samarali foydalanishning xolati va istiqbollari mavzusida tashkil
etilgan konferensiyalarda shu xaqida to’xtalib o’tiladi, binobarin O’zbekiston
Respublikasi tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo, qishloq va suv
xo’jaligi Vazirliklari O’zbekistoning oziq ovqatlarining O’z vino sanoati xolding
kompaniyalari, O’zbek oziq-ovqat zaxira uyushmasi, savdo- sanoat palatasi bilan
xamkorlikda ITE UZBEKISTAN kompaniyasi tomonidan tashkil etilgan
ko’rgazmalardan asosiy maqsad xam yurtimiz va xorijlik ishlab chiqaruvchilar
o’rtasidagi savdo-iqtisodiy yangi xamkorlar topish amaliyotiga ilg’or
texnologiyalarni keng tatbiq qilishga amaliy yordam berishdir.
Ushbu ko’rgazma yurtimiz korxonalari uchun tashqi bozorlarga yangi
yo’laklar ochilishiga xizmat qiladi. Sanoatga zamonaviy texnalogiyalar xamda
uskunalar tajribalarni o’rganmasdan turib muaffaqiyatga erishib bo’lmaydi.
Xalqoro ko’rgazmalar shu maqsadga xizmat qilib, yurtimiz va xorijiy
mutaxasisslar uchun muxim bozor mexanizimiga aylanmoqda chunki namoyish
maydonlariga eng so’ngi innavatsion ishlamalar, texnologiyalar taqdim etilyapi.
Masalan kon metallurgiya sanoati mutaisslari etiboriga foydali qazilma, boyliklarni
izlasash, qazib olish , xamda boyitib borish jarayonlarida ketadigan yangi
texnologik uskunalar xavola qilinyotgan bo’lsa, transport va logistika soxasi
vakillari maxsus texnikalar bilan yaqindan tanishish imkoniyatiga ega
bo’lishmoqda. UZ METALMASH EXPO kichik dastgoxlaridan tortib, metallarga
chuqur ishlov berish liniyalarigacha keng o’rin egallagan.
5
UZ SEGURE Expo shu yilgi ko’rgazmasida barqaror rivojlanayotgan
kimyo, plastmassa sanoatimiz yutuqlarining chinnakam ko’zgusidir sababi unda
Kimyo rezina xamda yangi plasmassa maxsulotlarining yangi turlari xom ashyoni
qayta ishlash texnologik liniyalari o’rin olgan. Mutaxasislarning qayd etishlaricha
sanoatimizning lokomotivlaridan biriga aylanib borayotgan Kimyo va Plastmassa
Industriyasining istiqboli porloqdir. GHunki Plastmassa qimmatbaxo materiallar,
beton xamda yog’och konstruksiyalari shuningdek, po’lat o’rnini bosib, metallarni
tejash, tannarxini esa arzonlashtirishda qo’l keladi. SHU bois xam yurtimizdagi
mazkur jabxalarda ko’plab invitsitsiyalar loyixalar amaliyotga joriy qilinyapdi.
Natijada eksportchi korxonalar safi tobora kengaymoqda xususan ko’p yillardan
buyon samarali faoliyat Merit Kimyo korxonasi anashular sarasiga kiradi. Maskur
korxonada ko’plab Kimyoviy xom ashy va tayyor maxsulotlarning namoyishi
bo’lmoqda-deydi korxona vakili ANSAR GUNASHEV. Qurilish oziq- ovqat
sanoatida keng qo’llaniladigan kimyoviy maxsulotlarga ayniqsa qiziqish qattiq.
Yurtimizda kichik biznes subrktlari xamda chet ellik kompaniyalarga maxsulot
yetkazish boyicha muzokaralar olib borilmoqda. Oylaymiski tadbir davomida bir
necha shartnomalar imzolanadi.
Tashqi bozorlarda sanoat maxsulotlarining jozibadorligi ortib xaridorgir
bo’lishi ko’p jixatdan qadoqlash soxasi yutuqlariga bog’liq, chunki raqobat
kuchaygan, xujjatlar royxati mazmunini aniq belgilab o’tiladi. Agar Istiqlolning
dastlabki yillarida asosan, oddiy qadoqlash vositalaridan foydalanilgan bo’lsa,
bugungi kunga kelib, ularni turlari shunchalik ko’payib ketdiki, buyurtmachi
talabidan kelib chiqib xoxlagan rang va dizaynda xattoki 3D formatdagi suratlar
bilan boyitilgan qadoqlash vositalari tayyorlab berishning imkoni mavjud. “
INTER PAGK EXPO- 2017’’ da namoyish etilayotgan maxsulotlar ushbu soxa
istiqbolida yangi ufiqlar ochishi shubxasizdir. Tegishli Vazirlik idoralar
ko’magida ’’ IEG UZBEKISTAN” ko’rgamalar kompaniyasi tomonidan tashkil
qilingan sanoat forumi doirasida dolzarb mavzularda semenarlar, taqdimotlar xam
o’tkazildi.
6
Muxtasar qilib aytadigan bo’lsak uch kun davomida xalqoro ko’rgazmalar
sanoatimizning yutuqlarimizning chinakkam namoyish maydonlariga aylanib
uning tarmoqlariga invistitsiyalar kiritish zamonaviy texnika va texnalogiyalarni
jalb qilishda imkoniyatlar eshigini keng ochishi muqarrar.
Yurtimiz ijtimoiy- iqtisodiy taraqqiyotida qo’lga kiritilayotgan yuksak
natijalar, eng avvalo, yangidan- yangi zamonaviy tarmoq va ishlab chiqarish
quvvatlarining yo’lga qoyilishi, buning tasirida mamlakatimiz iqtisodiy
saloxiyatini sezilarli darajada ortib borayotgani, yaratilayotgan maxsulot va
ko’rsatilayotgan xizmat turlarini ko’payib, sifatini tubdan yaxshilanib borishi, bir
so’z bilan aytganda iqtisodiyotimizning yangicha mazmuni va moxiyati kasb etib
borishda mustaqil taraqqiyot yo’lini to’g’ri tanlangani amalga oshirilayotgan
iqtisodiy siyosat strategiyasini xar tomonlama puxta asoslangan xamda
xalqimizning fidokorona mexnati eng muxim va asosiy omili bo’lib xizmat
qilmoqda.
Shu
sababdan
mamlakatimiz
saloxiyati
yuksaklarga
tobora
ko’tarilmoqda.
Prezidentimiz Sh.Mirziyoyev raxnamoligida iqtisodiyotni modernizatsiya va
diversifikatsiyalash, zamonaviy biznes infrotuzilmasini rivojlantirish borasida
ulkan ishlar amalga oshirilmoqda.
Yurtimizdagi makro iqtisodiyot barqarorlik va qulay sarmoyaviy muxit
tasirida eng rivojlangan davlatlar nufuzli moliy muassasalari mamlakatimiz bilan
xamkorlik qilmoqda. Xozirgi kunda Fan va texnikaning rivojini sanoatni deyarli
barcha tarmoqlarida keng qo’llaniladigan polimer materiallarsiz tasavvur qilib
bo’lmaydi. Polimerlarning rangli va qora metallarni o’rniga qo’llaganda
buyumlarni tannarxi va og’irligi kamayadi. Polimerlar avtomobilsozlik, suv, xavo
va yer transportida, radioelektronikada va elektronikada, qurilishda, qishloq
xo’jaligida’ tibbiyotda, oziq-ovqat va yengil sanoatda keng qo’llanilmoqda. Ammo
sanoat tarmoqlarining polimerlarga bo’lgan talabi, ularni ishlab chiqarish
suratlaridan ilgarilab ketmoqda. Shunga monan yurtimizda neft maxsulotlarini
ishlab chiqarishni barpo etilgan va rejalashtirilgan.
7
Yangi Kimyoviy ishlab chiqarishni barpo etishda muxandis - texnologlar
yetakchi o’rinni egallaydi. Ular korxonalarning barcha bosqichlarida, yani u yoki
bu maxsulotga talabni aniqlashdan tortib, to ishlab chiqarishni sinash va
o’zlashtirishgcha bo’lgan ishlarda faol qatnashadilar. Muxandis-texnologlarning
ishi o’ta masuliyatli bo’lib, bunga labaratoriya tadqiqotlari yo’nalishini va ishlab
chiqarish usulini tanlash, adabiyot malumotlari va labaratoriya tadqiqotlari, misol
yoki tajriba- sanoat qurilmalari natijalariga ko’ra, maxsulot olinadigan turli
usullarni solishtirish va baxolash kiradi. Xar qanday ishlab chiqarishning iqtisodiy
samaradorligini aniqlashda barcha texnik- iqtisodiy va texnologik xisoblar asosida
( xom- ashyo boyicha sifatli koeffiseintlarni va energiya jixozlarni o’lchamlarini
xamda miqdori va boshqalar) bajariladi. Sanoat obektini O’zbekiston Respublikasi
Prezidentining “Ta’lim Muassasalarining bitiruvchilarini tadbirkorlik faoliyatiga
jalb etish borasidagi qo’shimcha chora tadbirlar to’g’risidagi farmoni muxim
qadam bo’ldi’’. Xozirda keskin raqobat sharoitida innavasion texnologiyalar va ilm
fanni yanada rivojlantirish, iqtidorli yoshlarni ilmiy faoliyatga keng jalb etish, o’z
ijodiy va intellektual saloxiyatini royobga chiqarishlari uchun ularga zarur shart
sharoitlar yaratish muxim axamiyatga ega. Bu masalalar ustuvor axamiyat
bermasadan turib taraqqiyot xaqida so’z yuritib bo’lmasligini barchamiz yaxshi
tushunamiz. Bugun zamonning o’zi ushbu masalani siyosatimizning eng muxim
yo’nalishlaridan biri sifatida belgilashni taqqozo etmoqda.
Hozirda benzinga bо‘lgan talabni qondirish maqsadida suyultirilgan gaz
ya’ni propan - butan aralashmasi muhim ahamiyatga ega. Shu sababdan propan –
butanga bо‘lgan talab tobora ortib bormokda. mamlakatimiz gazokondensat
konlaridan qazib olinayotgan tabiiy gaz tarkibida mavjud bо‘lgan propan – butan
aralashmasini imkon darajasida kо‘p miqdorda ajratib olish va sifatli mahsulot
ishlab chiqarish uchun gazni qayta ishlovchi korxonalarimizni Yangi
texnologiyalar bilan jihozlash va ishchilar malakasini oshirib borish muhimdir.
Hozirgi vaqtda suyultirilgan gaz ishlab chiqarish va aholining extiyojini
qondiribgina qolmay balki, chet elga eksport qilishda yetakchi о‘rinda turgan
«SHо‘rtanneftgaz» MCHJ о‘rni bekiyosdir. Ushbu korxona respublikamizda
8
birinchi bо‘lib, propan – butan aralashmasi ajratib olishning yangi texnologiyasini
1997 yilda ishga tushirdi. Ushbu texnologiya о‘zining samaradorligi yuqori
bо‘lganligi uchun, bu qurilmani ikkinchi navbati 2007 yilda ishga tushirildi. 2008
yilda esa ushbu kurilmani uchinchi va tо‘rtinchi navbatlari ishga tushirildi.
Mazkur qurilma, SHо‘rtan gaz koni mahsulotini mukammal kompleks tarzda
qayta ishlash yо‘li bilan tabiiy gazdan propan-butan aralashmasini ajratib olib,
«Muborak gazni qayta ishlash zavodi» USHK dan magistral gaz quvurlari orqali
istemolchilarga yuborishga mо‘ljallangan.
Qurilmada qayta ishlangan mahsulotlar quyidagilardan iborat:
- propan-butan aralashmasi (PBA);
-
kondensatni
barqarorlashtiruvchi
qurilmaga
yuboriladigan
og‘ir
uglevodorodlar fraksiyasi;
- siquvchi kompressor stansiyasi (SKS) da zichlashtirilgandan keyin
magistral gaz quvuriga yuboriladigan yuqori bosimdagi metanli fraksiY.
Tabiiy gazdan propan-butan aralashmasini ajratish uzluksiz jarayon
hisoblanib, tabiiy gazning turbodetanderda kengaygich va ajratilgan kondensatni
qayta rektifikatsiyalashni effekti hisobiga sovutish va qisman kondensatsiyalashish
usuli bilan amalga oshiriladi.
Chiqarayotgan gaziga kо‘ra qurilmalarning xar bittasini unumdorligi 375000
m3/soat (harorat 0 0S da va bosim (r) 1,033 kgf/cm2) bо‘lib, 90-100 % ni tashkil
etadi.
Hozirda Respublikamizda jahon sifat andozalariga mos keluvchi tayyor neft
mahsulotlarini tashqi bozorga chiqarilyapti.
Mavzuning dolzarbligi. “Sho’rtanneftgaz” MChjga va “Muborakneftgaz”
MChj ga qarashli neft va gazkondensat konlarining qatlam va ishchi bosimi yildan
yilga tushib kelmoqda. Tabiiy gazdan samarali foydalanish ishlari o’rganilgan
hamda gazni taqsimlash rejimlari ishlab chiqilgan. Gazni ajratuvchi qurilmalarni
samarali ishini ta’minlashda ko‘rsatgichlarini tahlil qilish va texnik tadbirlarni o‘z
vaqtida amalga oshirish zarur hisoblanadi.
| 