"Экономика и социум" №3(94)-1 2022 www.iupr.ru
54
transfer of energy to other functional effects under the influence of erosion are
described.
Keywords. Relief, geology, weathering, erosion thickness, bedrock,
geoecological age, periods of geological development, deposits, landshaft.
Kirish. Qashqadaryo viloyati hududi Oʼrta Osiyoning tekislik va togʼli
qismlari tarkibida murakkab paleogeografik taraqqiyotni bosib o’tgan.
Geomorfologiyasi, geologiyasi ka’bi tabiiy komponentlar
landshaftlarning
morfologik holatini kelib chiqishida birlamchi komponentlar sanaladi. Ayniqsa
antropogen ta’sir evaziga balandlik mintaqalaridagi geoekologik vaziyatning
kelib
chiqishi, ushbu vaziyatni chuqurroq o’rganishni, aniqlashni taqozo
etmoqda. Geologik davrlar davomida tog’ jinsi, relyef, iqlim, o’simlik va
hayvonot olami, mikroorganizimlar shakllangan. Antropogen landshaftlarning
ko’lami ortib borarkan geoekologik monitoring ko’lami ham kengayishi zarur.
Bu esa tabiiy komponentlarning ma’lum vaqt davomida o’zgarishga uchrashi va
komponentlar orasidagi o’zaro aloqalarini tasniflash
avvalo landshaftlar
qobig’ining “markaziy o’qi”dan boshlanishi lozim, ammo geoxronologik
davrlarda yerning ichki kuchlarining ham taraqqiyoti ya’ni tog’
jinslari ham
relyefni o’zgartirib gohida asosiy birlamchi komponentga aylanadi.
Qashqadaryo viloyati hududining geomorfologik, geologik o’tmishining
bugungi kunda inson tomonidan qulay muhit yaratishga asoslangan antropogen
ta’sir ko’lamini va geoekologik holatlarning sabablari ko’rib
chiqilishi zarur
hisoblanadi. Hududning balandlik mintaqalarida geoekologik vaziyatning
tarqalishi geomorfologik, geologik jarayonlar bilan bog’liq bo’lgan
qanday
yotqiziqlar joylashganligi hamda antropogen ta’sirning oshishi hisobiga
tabiatdan oqilona munosabat shaklida olib borish kerakliligi haqida yoritish, tog’
jinslarining landshaft hosil bo’lishidagi ishtirokini aniqlash kerak.
