59
O‘qituvchi auditoriyada og‘zaki nutqning turli shakllaridan foydalanadi.
Ma’ruza mashg‘ulotlarda ko‘proq nutqning dialog va polilog shakli samaralidir,
chunki bu bosqichda ta’lim suhbat usuli asoslanadi.
Monologik nutqdan
o‘qituvchi hikoya, tasvir, ta’rif, tavsif xarakteridagi mavzularni bayon etishda
foydalanadi. O‘rganilayotgan mavzuning mohiyatidan kelib chiqqan holda
o‘qituvchi har bir darsda og‘zaki nutqning barcha shakllaridan o‘rinli,
maqsadli
foydalanishi mumkin.
O‘qituvchi mavzular bo‘yicha materiallarni ta’lim oluvchilarga yetkazib
berishda ularning xulqlariga samarali ta’sir etish maqsadida ko‘z, qosh, qo‘l, yuz,
bosh, kaftlari yordamida muayyan harakatlarni amalga oshiradi. Uning bunday
harakatlari tasdiq yoki inkorni ifodalashi mumkin.
O‘qituvchi tomonidan sodir etilayotgan harakatlar o‘rinli bo‘lsa ular so‘zsiz
pedagogik ta’sir jarayonini kuchaytiradi. Biroq, bu kabi harakatlarni o‘rinsiz, tez-
tez sodir etaverishi ta’lim oluvchilarning
diqqatlarini susaytiradi, ularni zeriktirib
qo‘yadi.
Pedagogik jarayonda o‘qituvchining ta’sirini kuchaytiradigan omillardan biri – uning ovozi,
unga xos
bo‘lgan xususiyatlar sanaladi. O‘qituvchi ovozining yoq
imli va jarangdor bo‘lishi ta’lim oluvchilar
e’tiborini o‘ziga to‘la qarata olishini ta’minlaydi. O‘z ovozining ta’sirchanligini
aniqlash uchun o‘qituvchi ovozining qanchalik darajada kuchli, shirador va
yoqimli
ekanligini bilishi, shuningdek, zarur vaziyatlarda ovozning bu kabi
xususiyatlaridan unumli foydalana olishi zarur. O‘z ovozida ma’lum
kamchiliklar
borligini sezgan o‘qituvchi ularni bartaraf etishga harakat qilishi kerak. Buning
uchun ovozdan foydalanish va uni yaxshilash texnikasi ustida izchil,
doimiy mashq
qilib borishi talab etiladi. Zero, bir yoki ikki marta qilingan mashq bilan ovoz
Shakllar
