60
xususiyatlarini yaxshilab bo‘lmaydi.
O‘qituvchi ovozi o‘zida quyidagi xususiyatlarni aks ettira olishi zarur:
1) jarangdorlik (tovushning tozaligi va tembrning yorqinligi);
2) keng diapazonlik (ovozning eng pastlikdan eng yuqorigacha bo‘lgan
darajasi);
3) havodorlik (erkin so‘zlaganda yaxshi eshituvchanlikka ega bo‘lishi);
4) ixchamlik, harakatchanlik;
5) chidamlilik (uzoq ishlash qobiliyatiga ega bo‘lish);
6) moslashuvchanlik (dinamika, tembr, ohandorlikning
turli sharoitga
moslasha olishi);
7) qarshi shovqinlarga nisbatan barqarorlik (xalaqit beruvchi shovqinga tembr
va tessituraning o‘zgarib turishi);
8) suggesivlik (ovozning xayajon ifodalashi va bu orqali, qanday so‘z
aytilayotganidan qat’iy nazar, tinglovchining xulqiga ta’sir qilish xususiyati).
Pedagogik faoliyatda o‘qituvchi o‘z nutqini tashkil etishda quyidagilarga jiddiy
e’tibor qaratishi zarur:
1) adabiy (sheva so‘zlarining qo‘llanilmasligi) me’yorlariga (kadi – qovoq,
pamildori – pomidor, kelutti –
kelyapti, kartishka – kartoshka va hokazo tarzida)
amal qilish;
2) talaffuz (o, a, u ,o‘, f, v, p, d, t, x, h, s, s, j, sh) me’yorlariga (onor – nor,
uxshash – o‘xshash, palakat – falokat, Hamit – Hamid, xam – ham, sentner –
sentner, ijtimoiy – ishtimoiy kabi shakllar) rioya etish;
3) kelishik me’yorlariga (Sobirni ukasi – Sobirning ukasi, ta’lim
oluvchini
daftari – ta’lim oluvchining daftari, poezdga keldim – poezdda keldim va b.
ko‘rinishida) amal qilish.
Bugungi kunda nutq texnikasi bo‘yicha bir
qancha majmuaviy mashqlar
asoslangan. Ular so‘zlashish paytida to‘g‘ri nafas olish,
tovush hosil qilish va
nutqni ma’noli ifodalash malakalarini takomillashtirishga yordam beradi.
O‘qituvchi nutqini tashkil etishda
