tayyorlangan yengil po‘lat detallar ishlatilishi, materialni 30-40%
tejashga imkon beradi.
Payvandlashni suyuq holatda va bosim ostida
payvandlash usullariga
boiin ad i.
Suyuq holatda payvandlashga elektr yoyi. gaz alangasida, elektron
nuri yordamida plazma, lazer nuri yordamida va boshqa payvandlash
usullari kiradi.
Bosim ostida payvandlashga kontakt usuli, ishqalab.
portlash,
sovuqlayin va boshqa usullar kiradi.
Sanoatda asosan elektr yoyi, gaz alangasi yordamida hamda kontakt
usulida payvandlashlar ko‘p ishlatiladi.
E le k tr yoyi y o rd a m id a payvandlashda maxsus elektroddan (ustki
qismi suyuq shisha aralashmasi qoplangan metall sterjen) foydalaniladi.
Payvandlash jarayonida erigan metall chok hosil qiladi, bunda sterjen
ustidagi aralashma erib chokning ustini qoplaydi (flyusi) bu esa havo
tarkibidagi kislorod
va azotdan chokni saqlaydi, natijada chok sifatli
b o iad i.
Dastaki yordamida kam, o ‘rtacha uglerodli po‘lat materiallami
payvandlashda E34, E42. E42A, E46, E46A va boshqa markali
elektrodlar ishlatiladi. E harfi keyingi sonlar mustahkamlik chegarasini
eng kichik qiymatini bildiradi. Masalan E46A
mustahkamlik chegarasi
om=460 MPa, A harfi payvand chok sifatli ekanligini bildiradi.
Dastaki yordamida kalta, noqulay joylashgan choklarni hosil
qilishda foydalaniladi. Katta seriya bilan tayyorlanadigan konst-
ruktsiyalarni hosil qilishda avtomatik chok hosil qiluvchi uskunalardan
foydalaniladi. bunda unumdorligi dastaki yordamiga bajarilgan ishga
nisbatan 10-20 martagacha oshadi.
Kontakt payv an d lash d a- biriktiriladigan joyda
kerakli darajada tok
yordamida qizdiriladi, bunda ulanadigan joyi plastik holatga keladi,
unda detallar m a’lum kuch bilan siqilganda payvand chok hosil bo'ladi.
A fzalliklari. 1. Ish hajmi nisbatan kam boMganligi uchun tannarxi
arzon, tuzilishi oddiy. 2. Payvandlash jarayonini avtomatlashtirish
mumkin. 3. O g'irligi nisbatan (bo‘ltli, kalit mixli birikmaiar) kam.
4. Birikma germetik muhit hosil qiladi.
K am chiliklari. 1. Payvand chokli sifatini tekshirish qiyinchiligi.
2. Yuklanish o‘zgaruvchan bo‘lganda mustahkamligining nisbatan
pastligi.
3.Payvandlash jarayonida detaliarning
qizishi natijasida vuzasida
notekislik hosil bo'lishi.
37
www.ziyouz.com kutubxonasi
Ishlatilishi. Payvandlash jarayoni qurilishda ko‘p ishlatiladi. M ashi-
nasozlikda kalta mixli birikm a o‘m ida ko‘p ishlatiladi, shuningdek kam
seriyali uzellarda ishlatiladi. Shkivlar, tishli g ‘ildiraklar, tirsakli vallar,
kem alarning
korpuslari, avtomobil kuzovlari, vagonlar, k o ‘priklar,
trubalar va boshqalami payvandlashda ishlatiladi.
