|
ANGIDRID GAZI KO‘PLIGINING NAFAS OLISHNI
Pdf ko'rish
|
| bet | 65/318 | | Sana | 23.05.2024 | | Hajmi | 14,15 Mb. | | #251148 |
Bog'liq G‘ofurov A.T., Fayzullayev S.S. Genetika va evolyutsion ta’limotANGIDRID GAZI KO‘PLIGINING NAFAS OLISHNI
BOSHQARISHDAGI ROLI
Organizm nafas olinganda qabul qilinadigan kisloroddan boshqa hech
qanaqa zahiraga ega emas.
Qonda, uning parsial bosimi pasayib ketishi tufayli yuzaga keluvchi
kislorodning yetishmasligi gipoksemiya, to‘g ‘ridan-to‘g ‘ri nafas markazini
qo‘zg ‘atmaydi. Odam hayot uchun xavfli gipoksemiyaning boshlanish
vaqtini aniqlash imkoniga ega emas, kislorod taqchilligiga hyech qanday
belgilarga ega bo‘lmasdan va hushdan ketadi (masalan sekin-asta katta
balandlikka ko‘tarilish, is gazi bilan zaharlanish va h.k.).
Organizmda yoki to‘qimalarda kislorod yetishmasligiga gipoksiya
deyiladi. Uning bir necha xillari farqlanadi: 1) nafasli gipoksiya -
olinadigan
havoda
kislorod
taqchilligi
yoki
nafas
jarayonlarini
boshqarishining buzilishi; 2) sirkulyatorli - qon aylanishining buzilishi; 3)
anemiyali - qonli
miqdorining yetishmasligi yoki uning nafas
funksiyalarining buzilishi va 4) toksinli - bir qator zaharlar bilan
zaharlanganda.
Organizmni himoyaviy moslanishi gipoksiyani tipiga bog‘liq holda
turlichadir. Bosh miya katta yarim sharlari va oliy sezgi organlari
gipoksiyaga juda sezuvchandir.
Nafas
markazining
neyronlarini
kislorod
bilan
yetarlicha
ta’minlanmasligi (gipoksiya) o ‘z-o ‘zidan nafas markazini qo‘zg ‘atmaydi.
Nafas markazlarida uni kislorod bilan yetarlicha ta’minlanmasligi tufayli
chiqib ketmagan katta miqdordagi kislotalaming unda jamlanishi tufayli
gipoksiya faqatgina ikkinchi safar nafas markazlarini qo‘z g ‘aydi.
Kislotalaming bunday jamlanishi u yerda vodorod ionlari konsentra-
|
| |
