|
ham nafasni o ‘zgartira olishi tajribalarda juda ko‘plab isbotlangan. Demak
Pdf ko'rish
|
| bet | 78/318 | | Sana | 23.05.2024 | | Hajmi | 14,15 Mb. | | #251148 |
Bog'liq G‘ofurov A.T., Fayzullayev S.S. Genetika va evolyutsion ta’limotham nafasni o ‘zgartira olishi tajribalarda juda ko‘plab isbotlangan. Demak
nafasning o ‘zgarishiga olib boradigan shartli reflekslar hosil qilish
mumkin. Hayvonni karbonat angidrid ko‘p bo‘lgan (ma’lumki, bug‘ozlik
nafas olishni tezlashtiradi), joyga qayta-qayta olib kirib o ‘sha havodan
nafas oldirsa va bu holatni biror shartli ta’sirot masalan, lampochkani
yoqib quyish bilan birga olib borilsa, keyinchalik shartli ta’sirotning o ‘zi,
ya ’ni y o ‘lg‘iz lampochkani yoqish ham nafasning xuddi awalgidek
tezlashishiga sabab bo‘ladi. Nafasning boshqarilishida asab tizimidan
tashqari gumoral sistema ham muhim o ‘rinni egallaydi. Nafasning
boshqarilishida ishtirok etadigan moddalaming eng muhimi karbonat
kislotasidir. Qonda karbonat kislotaning belgili miqdorda bo‘lishi
markazning undan o ‘z-o‘zidan qo‘zg ‘alib turishida markaz avtomatizmida
katta ahamiyatga ega deb hisoblanadi. Uzunchoq miyadagi nafas
markazining avtomatik ravishda, o ‘z-o ‘zidan mustaqil qo‘zg‘alib turishini
dastlab 1863yilda I.M.Sechenov kuzatgan edi. Markazning avtomatizmi
unda kechayotgan moddalar almashinuv jarayonlariga bogiiq .
Karbonat kislota, qonda odatdagidan ko‘payib ketsa, nafas tezlashadi
va chuqurlashadi. Karbonat kislota nafas markazining faol qo‘zg ‘atuvchisi
ekanligini quyidagi tajribada ham isbotlasak bo‘ladi: nafas y o ‘llari 20-30
sekund bekitilib' turilsa, qondagi karbonat kislota va boshqa kislotali
154
mahsulotlar ko‘payishi tufayli nafas bir qancha tezlashib chuqurlashadi
(giperapnoye). Odam tinchgina turganida bir necha marta tez-tez nafas
chiqarsa, bu vaqtda qondagi karbonat kislota vaqtincha kamayganligi
tufayli nafas bir oz siyraklashib, yuzakilashib qoladi (apnoye).
|
| |
