|
Blokcheyndagi bloklar va ularning bir-biri bilan munosabatlari
|
| bet | 152/201 | | Sana | 14.05.2024 | | Hajmi | 4,94 Mb. | | #232599 |
Bog'liq O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Blokcheyndagi bloklar va ularning bir-biri bilan munosabatlari
Bitcoin blokcheynni ko‘rib chiqamiz. Har bir blok quyidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi (4.3.2-rasm):
blok versiyasini;
blokni yaratish sanasi va vaqtini;
blok sarlavhasining xesh-kodini;
oldingi blokning xesh-kodini;
blokdagi barcha tranzaktsiyalarning xesh-kodini;
mayniing jarayonida qayd etilgan maxsus Nonce va Bits parametrlarini.
Blok sarlavhasining xesh-kodi oldingi blokni boshqasi bilan blokcheyn zanjirida bog‘laydigan narsa. Keyingi sarlavhada oldingi blokning xesh- kodi sifatida yozilgan. Shuningdek, sarlavhada joriy blokning tranzaktsiya xesh - kodi mavjud. Merkle daraxti(Merkle tree)yoki binar (ikkilik) xesh daraxti deb nomlanuvchi algoritm yordamida hisoblanadi.
Bunday blok zanjirga kirishi bilan, kelajakda uni o‘zgartirish imkoni bo‘lmaydi. Bu blokcheynning asosiy tamoyillaridan biridir. Ma’lumotlar blokcheynga xavfsizroq aloqani ta’minlaydigan kriptografiya protokollaridan foydalangan holda, shuningdek bank ma’lumotlarini uzatish tarmoqlarida yoziladi.
Blok zanjirini shakllantirishda faqat ishonchli ma’lumotlarga ega bloklar unga kirishlari mumkin. Shunga ko‘ra, zanjirning mavjud bo‘lgan har qanday blokida ommaviy mavjud bo‘lgan ma’lumotlarni soxtalashtirish yoki almashtirish mumkin emas.
Blokcheyndagi barcha ma’lumotlar to‘planib, doimiy ravishda yangilanib turadigan ma’lumotlar bazasini hosil qiladi. Ushbu ma’lumotlar bazasidan biron bir narsani olib tashlash yoki blokni almashtirish / o‘zgartirish mumkin emas. Bu blokcheynning asosiy xususiyatlaridan biridir.
Tengdoshlar tarmog‘i
Ma’lumotlar bazasi tizimni tashkil etadigan ko‘plab tugunlarga taqsimlanadi. Tarmoqqa ulanganda, har bir kompyuter zanjir nusxasini oladi, unda barcha yozuvlar mavjud va bu oldin sodir bo‘lgan barcha tranzaktsiyalarni tasdiqlaydi.
Tranzaktsiyalarni yozib olishda blokcheyndan foydalanish uchun, blokcheynni manzilingiz yoki hamyon bilan o‘tkazilganligini tekshirib ko‘rish kerak.
Agar blokcheyn faqat bitta kompyuterda saqlangan bo‘lsa va u to‘satdan o‘chirilgan bo‘lsa, unda bu muammo tug‘diradi.
Aslida, blokcheynning hozirgi holati yuklab olinadi, sinxronlashtiriladi va dunyodagi ko‘plab kompyuterlar tomonidan ta’minlanadi.
Ushbu kompyuterlar "tugunlar" yoki "nodlar" deb nomlanadi va blokcheyn xavfsiz va zamonaviy bo‘lishini ta’minlash uchun ular tengdosh tarmog‘ida birgalikda ishlaydi.
Tengdosh tarmog‘i- ham "peer-to-peer" (P2P) tarmog‘i deb ataladi, bu unga birlashtirilgan barcha kompyuterlar bir xil huquqlarga ega va asosiy (markaziy boshqarish) server yo‘q.
Tengdoshtarmoq tugunlarining har bir tugunlari blokcheynning to‘liq, yangilangan versiyasini saqlaydi. Har safar yangi blok qo‘shilganda, barcha tugunlar blokcheynni yangilaydi.
Tengdoshlar tarmog‘idan foydalanish ma’lum afzalliklarga ega:
har doim dastur qidiruvchisi (blockchain Explorer) yordamida blokcheyn holatini tekshirishingiz mumkin;
blokcheynning haqiqiy holatini bilish uchun faqat bitta tomonga ishonish shart emas;
blokcheyn himoyalanganligini bilish uchun bitta serverning xavfsizligiga ishonishning hojati yo‘q;
tajovuzkor bir vaqtning o‘zida bitta serverni emas, balki minglab kompyuterlarni buzishga majbur bo‘ladi;
blokcheyn hech qachon yo‘qolib ketishiga doim ishonch bor, chunki buning uchun uni barcha tugunlar yo‘q qilishi kerak.
a) Server tuzilishi b) Tengdoshlar tarmog‘i
4.3.3-rasm. Tarmoq tuzilishi
|
| |
