114
GSM standartida so‘zlashuv kanallari
va boshqaruv kanallari
bir-biridan etarli darajada farq qiladi. So‘zlashuv kanallarida
aloqani tashkil qilishni real vaqt masshtabida xatolar ehtimol-
ligini nisbatan past talablarda
amalga oshirish kerak, boshqaruv
kanalida esa qabulning yuqori aniqlikda bo‘lishi talab qilinadi,
lekin uzoq vaqt kuzatishga va kechikishga yo‘l qo‘yiladi.
GSM standartida kadrlarni shakllantirish
strukturasiga mu-
vofiq asosan axborot xabarlarini va boshqaruv signallarini uzatish
TDMA kadrining noral vaqt intervali (NB)da amalga oshi riladi.
NB (paket uchun har biri 57 axborot biti) tuzilishi kodlashtiril-
gan m bitlar sonining mos ravishda
kodlanmagan n bit ga kod-
lashtirish va oralatish umumiy sxemasi (7.4-rasm)dagi 19 ga kar-
rali n-kodlash songa teng bo‘lishi talab qilinadi. Shundan so‘ng
bu bitlar shifrlanadi va I guruhga birlashtiriladi. Bu guruhlardagi
bitlar soni 19 ga teng bo‘lishi kerak va
I guruhlar I vaqt interval-
ga o‘tadi. I nomeri oralatish darajasi deb ataladi.
Turli mantiqiy kanallarda turli xil o‘ralgan kodlar qo‘llaniladi,
chunki uzatish tezliklari va xatolardan himoya qilish talablari
ham turlichadir. Kodlashtirish va dekoderlash uchun o‘zgarmas
r=1/2 tezlikdagi faqat bir necha ko‘p hadlar qo‘llaniladi. Ammo
to‘liq tezlikli aloqa kanallarini tuzish talablarini bajarish uchun,
shuningdek ularni joylashtirish tuzilishlarining
kadrlar tuzi-
lishiga mos kelishi uchun r=244/456=0.535 tezlik zarur bo‘la-
di. So‘zlashuv kanalida tezlikni r=1/2 gacha to‘g‘rilash uchun
yaganalash (siyraklashtirish), ya’ni vaqti-vaqti bilan ba’zi kod-
lashtirilgan simvollarni o‘tkazib yuborish qo‘llaniladi. Bunday
operatsiya teshib chiqish (perforatsiyalash),
bunday qilib tuzil-
gan kodlar esa teshib chiqilgan (pereoforirlangan) deb nomlana-
di. Qabul qilishda dekoder yagonalash algoritmini bilgan holda
qabul qilinadigan ma’lumotlarni o‘zgartirib kiritish qiladi.
GSM standarti tavsiyalariga mos
keluvchi kanalli kodlashti-
rish va oralatish bloklari bilan radiotraktning tuzilish sxemasi
7.4-rasmda keltirilgan, to‘liq tezlikli so‘zlashuv
kanalida kodlashti-
rishning umumlashtirilgan sxemasi esa 7.5-rasmda keltirilgan.
115
Rec 06
.06
Nutq
dekodrlash
qaytalash
TDMA
kadrini
dekodrlash
Dema
nipuly
atsiya
Qabul
qilish
Kanal
Sikllik
kodini
dekodrlash
(53.50.3)
Qayta tartiblash
SKni
dekodrlas
h
(2.1.5
)
Deperemejitel
Nutqni
kodlash
Siklik kod
(53.50.3)
Qayta tartiblash va
tekshirish bitlar
Bo’xchali
kodlash
(2.1.5
)
Ko‘chuvchi
o‘zgartirish
Shifrator
TDMA
kodini
shakillash
Manip
ulyatsi
ya
uzatish
Rec.05.03
Rec.03.20 Rec.05.02 Rec.05.04
Rec.05.
05
