133
21-MAVZU: AXBOROTLARNI HIMOYA QILISH DASTURLARI
(1-QISM)
Reja:
1. Axborotlarni himoya qilish usullari.
2. Acronis True Image dasturi haqida.
3. Amazon Web Services (AWS) platformasining imkoniyatlari.
4. Arcserve UDP zaxiralash tizimi haqida ma’lumot.
5. Commvault va HYCU dasturlari haqida.
Kalit so‘zlar: axborot xavfsizligi, zaiflik, hujum, tahdid, axborotni
himoyalash, konfidensiallik, butunlik, foydalanuvchanlik, kriptografiya, Acronis
True Image, Amazon Web Services, Arcserve, Commvault, HYCU.
1. Axborotlarni himoya qilish usullari.
Umumjahon axborot globallashuvi jarayonlari axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarini nafaqat mamalakatlar iqtisodiyoti
va boshqa sohalarida joriy
etish, balki axborot tizimlari xavfsizligini ta‘minlashni ham taqazo etmoqda.
Axborot texnologiyalarining hayotimizning har bir jabhasiga kirib borishi,
insonlarning axborotga boʻlgan talablarining ortishi,
axborotning muhimlik
darajasini ortishiga olib keladi. Buning natijasida esa, axborotni qoʻlga kiritishga
qaratilgan hatti-harakatlar miqdori ortib kelmoqda. Bu esa oʻz navbatida har
jabhada axborot xavfsizligini ta‘minlash dolzarbligini bildiradi.
Axborot xavfsizligini ta‘minlash barcha
sohalarda amalga oshirilib, ular
asosan quyidagilarga boʻlinadi:
Tarmoq xavfsizligi;
Internetda xavfsizlikni ta’minlash;
Ilova va operatsion tizim xavfsizligi.
Axborot xavfsizligida muammolar turi koʻp boʻlib, ular asosan quyidagi
sabablarga koʻra kelib chiqadi:
Koʻp zararli va xatoli dasturlarning mavjudligi;
Niyati buzuq foydalanuvchilarning mavjudligi;
Sotsial injiniring;
134
Fizik himoya zaifliklari va h.k.
Axborot xavfsizligida mavjud muammolar xavflilik darajasiga koʻra: zaiflik,
tahdid va hujumga olib keluvchilarga boʻlinishi mumkin:
Zaiflik – bu tizimda mavjud boʻlgan xavfsizlik muammosi bo‘lib, ular asosan
tizimning yaxshi shakllantirilmaganligi yoki sozlanmaganligi sababli kelib chiqadi.
Zaifliklar tizimlarda katta yoki kichik tarzda mavjud boʻladi.
Tahdid – bu mavjud boʻlgan zaiflik natijasida boʻlishi mumkin boʻlgan
hujum turi boʻlib, ular asosan tizimni kamchiliklarini oʻrganish natijasida kelib
chiqadi.
Hujum – bu mavjud tahdidni amalga oshirilgan koʻrinishi boʻlib, bunda
kutilgan tahdid amalga oshiriladi.
Axborot xavfsizligi konsepsiyasi uchta tashkil
etuvchidan iboratligini
e’tiborga olinsa, axborot xavfsizligini ta’minlash deganda ma’lumotning quyidagi
uchta xususiyatini ta’minlashni tushunish mumkin. Quyida keltirilgan 21.1-rasmda
axborot xavfsizligining uchta muhim xususiyati keltirilgan. Umumiy holda axborot
xavfsiziligini ta’minlash deganda ushbu uchta xususiyatni ta’minlash tushunilib,
har bir xususiyat muhimligi axborotning turiga va foydalanilishiga koʻra har xil
boʻlishi mumkin.
21.1-rasm. Axborot xavfsizligi xususiyatlari
Axborot xavfsizligi
Konfidensiallik
Butunlik
Foydalanuvchanlik
