Mavzu yuzasidan nazorat savollari

128 
20-MAVZU. AXBOROTNING YAXLITLIGINI TA'MINLASH 
VOSITALARI 
Reja : 
1. Axborot xavfsizligining asosiy tamoyillari va vazifalari 
2. Axborotni himoya qilish usullari va himoya strategiyasi 
3. Ruxsatsiz nusxa ko'chirishdan himoya 
4. ФИКС-UNIX 1.0 (“CBI-service”) imkoniyatlari 
Kalit so‘zlar: ruxsatsiz kirish, himoya strategiyasi, Spam, lokal qurilmalar, 
USB qurilmalari, Secret Net. 
Axborot xavfsizligining asosiy tamoyillari va vazifalari quyidagilarni 
ta'minlashdan iborat: 
 Ma'lumotlar yaxlitligi; 
 Axborot maxfiyligi; 
 Vakolatli foydalanuvchilar uchun ma'lumotlarga kirish huquqini berish. 
Biroq amaliyotda ma'lumotlarni uzatish, saqlash, qayta ishlash jarayonida 
yo'qolishi mumkin. Buning sabablari: 
 Uskunaning noto'g'ri ishlashi (Ishdan chiqishi yoki texnik nosozlik); 
 Kompyuter virusi infektsiyasi; 
 Arxivlangan ma'lumotlarni noto'g'ri saqlash; 
 Ruxsatsiz kirish; 
 
Foydalanuvchining yetarlicha bilim va ko’nikmaga ega bo’lmasligi. 
Axborotni himoya qilish usullari 
 Jismoniy-apparat himoya vositalari 
 Dasturiy ta'minot vositalari (antivirus dasturlari, ma’lumotlarga kirish 
huquqini cheklash tizimlari) 
 Ma'muriy himoya choralari (binoga kirish, xavfsizlik strategiyalarini ishlab 
chiqish) 
Himoya strategiyasi: 
 Axborotni shifrlash 
 Parol tizimini o'rnatish 

129 
Masalaning qo ‘yilishi 
Axborotni favqulodda sodir bo’ladigan sabablardan himoya qilish: 
Texnik:
 tebranish, quvvatning ko'tarilishi, elektr jihozlari radiatsiyasi, magnit 
maydon; 
 Tarmoq tizimida avariya (qisqa tutashuv yoki isrof); 
 Vaqtinchalik elektr uzilishi. 
Axborotni kutilmagan holatlardan himoya qilish 
Universal qurilmalar - tarmoq kabeli skanerlari shikastlangan joylarni topish 
va shu joylarini yo'q qilish imkonini beradi. Ularning ishlash printsipi quyidagicha: 
Skaner kabelga bir qator qisqa elektr impulslarini yuboradi va har bir impuls uchun 
impulsdan aks ettirilgan signalning kelishigacha bo'lgan vaqtni va uning fazasini 
o'lchaydi.
Maxsus dasturiy ta'minotni qo'llash orqali ma'lumotlarning ishonchliligi, 
xavfsizlik darajasi va xavfsizligini oshirish mumkin. Bunga misol qilib ma'lumotni 
uzatishda shovqinga qarshi maxsus kodlash jarayonini misol keltirish mumkin, 
tizim ishlamay qolganda buzilgan ma'lumotlarni qayta tiklashga imkon beradi.
Tarmoq ma'lumotlarini uzatish tizimida maxsus protokollar tarmoq 
ma'lumotlarining yaxlitligini nazorat qilish qo'llaniladi, ya’ni ma'lumotlarning bir 
qismi tarmoq orqali manzilga yetib kelmagan bo'lsa, tizim qayta uzatish uchun 
so'rov beradi. 
Bunda xaker yoki buzg’unchilardan himoyalanish uchun ma'lumotlarni 
shifrlash va parol tizimini o'rnatish kerak bo’ladi.
Masofaviy foydalanuvchilardan ma'lumotlarni himoya qilish uchun 
xavfsizlik devori bilan resurslariga tashqaridan kirishni filtrlash tavsiya qilinadi. 
Ruxsatsiz nusxa ko'chirishdan himoya: 
1) dastur ishlab chiquvchining mualliflik huquqi xabarlarini himoya qilish; 
2) dasturni o'zgartirishdan himoya qilish (kod va algoritmlar); 
3) dasturni noqonuniy tarqatilinishidan himoya qilish. 
Axborot nusxasini himoya qilish 

130 
1) Seriya raqami o’rnatish; 
2) Dasturiy ta'minotni himoya qilish uchun mashinadagi texnik farqlardan 
foydalanish 
3) Dasturiy ta'minot va apparat himoyasidan foydalanish 
Internet foydalanuvchilari boshqalarning huquqlarini hurmat qilmasligi 
oqibatida spam tarqatib tarmoqda va axborotlarning yaxlitligiga raxna soluvchi 
xavf-xatarlar ko’paytirmoqda. 
Spam - bu elektron pochta orqali keladigan va qutini yopib qo'yadigan, 
kerakli harflarni yuklab olishga to'sqinlik qiladigan Internetdagi turli xil keraksiz 
tijorat reklamalar va boshqa ma'lumotlarni chiqaradigan tarmoq unsurlaridir.
Misollar: 
“Bank” axborotlarini himoya qilish uchun “Secret Net” dasturiy-texnik 
himoya tizimi mavjud. Uning xususiyatlari: 
- Foydalanuvchi autentifikatsiyasi; 
- avtomatlashtirilgan tizimning axborot va resurslariga foydalanuvchi kirishini 
tabaqalashtirish; 
- ishonchli axborot muhiti. 
- maxfiy ma'lumotlarning sizib chiqishi va tarqatish kanallarini nazorat qilish. 
- maxfiy ma'lumotlarning sizib chiqishini istisno qiluvchi markazlashtirilgan 
siyosatlar asosida kompyuter qurilmalari va begonalashtirilgan saqlash 
vositalarini boshqarish. 
- himoya tizimini markazlashtirilgan boshqarish, operativ monitoring va 
xavfsizlik auditi. 
- Mashqlanadigan himoya tizimi, ko'p sonli filiallarga ega bo'lgan tashkilotda 
Secret Net (tarmoq varianti) dan foydalanish imkoniyati. 
- -Terminal infratuzilmasini himoya qilish va ish stolini virtualizatsiya (VDI) 
texnologiyalarini qo'llab-quvvatlash. 
Qurilmani maxfiy ma'lumotlarning sizib chiqishidan (masalan, ma'lumot 
tashqi 
diskka 
uzatilganda), 
kompyuter 
apparati 
konfiguratsiyasining 
o'zgarmasligidan (yaxlitligidan) himoya qilishni ta'minlaydi.

131 
Boshqariladigan qurilmalar turlari: 
 Lokal qurilmalar (m: kirish/chiqarish portlari) 
 USB qurilmalari 
 PCMCIA qurilmalari 
 IEEE 1394 qurilmalari 
Xavfsiz raqamli qurilmalar 
Maxfiy axborot oqimini nazorat qilish maxfiy ma'lumotlarning ruxsatsiz 
tarqab ketishni oldini oladi.
Oqimni kuzatish va boshqarishda, foydalanuvchining maxfiy fayllarga kirish 
qobiliyati foydalanuvchi tizimga kirganida o'rnatiladigan seans maxfiylik darajasi 
bilan belgilanadi.
Chop etishni boshqarish - maxfiy hujjatlarni ruxsatsiz chop etishning oldini 
oladi. 
Dasturlar: 
Secret Net Studio (Код Безопасности, 2008) 
Ish stantsiyalari va serverlarni ma'lumotlar, ilovalar, tarmoq, operatsion 
tizim va periferik uskunalar darajasida himoya qilish. Dastur "Xavfsizlik kodi" 
himoya vositalarining (NSD Secret Net'dan razvedka himoya qilish tizimi, 
TrustAccess xavfsizlik devori, Trusted Boot Loader (Ishonchli yuklash moslamasi) 
ma'lumotlarini himoya qilish tizimi) funksiyalarini birlashtiradi va bir qator yangi 
himoya mexanizmlarini o'z ichiga oladi. 
Secret Disk Enterprise, TrustAccess, vGate, Continent, Security Studio 
Endpoint Protection 
ФИКС-UNIX 1.0 (“CBI-service”) 
Unix operatsion tizimlar uchun ma'lumotlarning yaxlitligini aniqlash va 
nazorat qilish vositasi. U fayllar, kataloglar va saqlash tashuvchilari tarkibining 
yaxlitligini tekshirish mo'ljallangan va yuqori tezlikdagi 32 baytlik nazorat 
summasi algoritmini amalga oshiradi.
Imkoniyatlari: 

132 
- 
alohida fayllar, kataloglar yoki berilgan ro'yxat bo'yicha nazorat 
summalarini hisoblash; 
- 
ko'rsatilgan fayllar (kataloglar) ro'yxatining yaxlitligini nazorat qilish; 
- 
buyruq satrida kalit qiymatlarni o'rnatish orqali boshqarish; 
- 
nazorat summasi yoki yaxlitlikni tekshirish natijalarini o'z ichiga 
olgan yakuniy kodlarni chaqiruvchi dasturga qaytarish; 
- 
Microsoft matn ma'lumotlar bazasi formatida tekshirish natijalarini 
eksport qilish; 
- 
nazorat summasi bo'yicha hisobotlarni taqdim etishning tarkibi va 
turini nazorat qilish qobiliyati 

Download 5,25 Mb.