16
II. AVTOMATIKANING RAQAMLI QURILMALARI
2.1.Mantiqiy elementlar va ularning elektr analoglari
Mantiqiy signallar va ular ustida bajariladigan asosiy oddiy amallar.
Avtomatikada murakkablik darajasidan qat’i nazar, har qanday boshqaruv
tizimini ma’lum ketma-ketlikdagi oddiy mantiqiy amallar (operatsiyalar)
ko`rinishida ifodalash mumkin. Mantiqiy amallarni bajarish uchun
mo`ljallangan elementlarga
mantiqiy elementlar deyiladi
Mantiqiy elementlar turli xildagi elektr
sxemalarida har xil texnik
vositalar:
rele-kontaktli
elektrik
elementlar,
kontaktsiz
elementlar,
pnevmatik, gidravlik asboblar va boshqalar ishtirokida tuziladi.
Mantiqiy elementlar boshqaruv ob’ektining holatini unga kelaetgan
signallar ko`rinishiga qarab, berilgan mantiqiy shartlar asosida diskret
(sakrab) o`zgartira oladigan moslamalar xisoblanadi.
Sistema funksiyasini
belgilab beradigan bunday shartlar
mantiqiy boshqaruv algoritmi deyiladi.
Mantiqiy ABS dan foydalanilgan har qanday holatda ob’ektning holati uning
ijrochi organlarini ulash yoki o`chirish yo`li bilan sakrab o`zgaradi. YA’ni
har qanday mantiqiy element aniq bir mantiqiy
amalni bajarish barobarida
faqatgina ikkita holatda bo`lishi mumkin: "nol" - agarda ob’ekt tarmoqqa
ulanmagan bo`lsa (signal yo`q). "bir"- agar ob’ekt tarmoqqa ulangan bo`lsa
(signal bor).
Agar, X mantiqiy o`zgaruvchi biror bir R relening holatini ifoda etsa,
unda
1,
rele ulangan
X = {
0,
rele ulanmagan.
Demak ABS larda boshqaruv ob’ekti, uning
elementlari va signallar
diskret, ya’ni aniq bir holatda bo`ladi. Masalan, lampochka L yoniq yoki
o`chgan, knopka
K bosilgan yoki bosilmagan,
rele R ulangan yoki
ulanmagan va h.k.
Tuzilishi murakkabroq bo`lgan ob’ektlarni faqatgina ikkita holati
bo`lgan bir nechta sodda ob’ektlarni boshqarilishi kabi boshqarish mumkin.
Masalan. reversiv dvigatel uchta holatda ("oldinga", "orqaga" va
"o`chirilgan") bo`lishi mumkin. Lyokin shunday holatda ham dvigatel ikkita
– MP
1
va MP
2
magnit ishga tushirgich yordamida boshqariladi, ya’ni bittasi
"oldinga". boshqasi "orqaga" aylantiradi.
SHunday qilib, uchta holatli dvigatelni i k k i t a holati bo`lgan magnit
ishga tushirgich yordamida boshqarish mumkin.
17
Avtomatik boshqaruv sistemasi element(signal)larining holati o`rtasida
ma’lum mantiqiy bog‘liqliklar mavjud. Bu bog‘liqliklarni ifoda etish uchun
maxsus simvollar - mantiqiy amal(operatsiya)lardan foydalaniladi.
