13
1.6- rasm. Yarim o`tkazgichli kristallda turli
elementlarni joylashtirish misollari
Hozirgi kunda tranzistorlar asosida yaratilgan
mantiqiy IS lar keng
tarqalmoqda. Bunday tipdagi IS lardan K133, K155, K511 seriyalari
hisoblash texnikalarini va diskret sanoat qurilmalarini avtomatik boshqarish
tizimlarini yaratishda keng foydalaniladi.
1.7-rasm. Yarim o`tkazgichli va gibridli IS lar strukturalari.
Yuqori darajadagi salbiy ta’sirlarga bardoshli mantiqiy IS 511 seriyasi
sanoat avtomatikasi va dastgohlarni raqamli-dasturli
boshqarish tizimlari,
shuningdek boshqa TJ larni avtomatlashtirishda qo`llaniladi. IS ning
bardoshliligi ayniqsa vibratsiya, agressiv muhit, changlik bqori bo`lgan
qurilish
sohasida, transport vositalarida, dastgoh va elektr uskunalarda
muhim ahamiyatga ega.
IS lar bir nechta yo`nalishda takomillashib bormoqda. Suulardan biri
integratsiyalanish darajasi, ya’ni bir hajmda ko`proq elementlarni
joylashtirish, borgan sari oshib bormoqda. Hozirgi kunda bir korpusda
14
milliondan ko`proq mikroelementlar joylashtirilgan va murakkab mantiqiy
qurilmalardan iborat mikroprotsessorlarda bo`lgan KIS lar mavjud.
Integratsiya darajasini
k=lgN formula orqali aniqlash mumkin. Bunda
N
- IS ga joylashtirilgan element va komponentlar soni.
IS larning shartli belgilanishi
ularning qaysi sinf, guruh yoki seriyaga
mansubligini aniqlashga yordam beradi.
IS larning shartli belgilari quyidagi elementlardan tashkil topgan:
Birinchi element- IS guruhini bildiruvchi raqam (1, 5, 7 — yarim
o`tkazgichli; 2, 4, 6, 8 — gibridli; 3 — plenkali, sopol (keramik) va boshq.).
Keng iste’moldagi kurilmalarda harflar ham ishlatilishi mumkin.
Ikkinchi element - mikrosxema seriyasini bildiruvchi uchta raqam (000
dan 999 gacha).
Uchinchi element — IS vazifasidan kelib chiqib, uning ko`rinishi va
kichik guruhini anglatadi.
To`rtinchi element — shu seriyadagi mikrosxemaning
shartli raqami
(nomeri).
Integral mikrosxemalar va mikroprotsessorlar – eng yangi raqamli hisob-
lash vositalari quriladigan zamonaviy elementlar bazasi hisoblanadi.
Mikroprotsessorlarning har qanday ko`rinishlarida kattaliklar bilan ishlash,
dastur boshqaruvi asosida hisoblash ishlarini amalga oshirish uchun raqamli
sxemalardan foydalaniladi. Boshqacha aytganda, mikroprotsessor bu
kattaliklarni qayta ishlovchi qurilmadir.
Ma’lumotlar bilan ishlash mikroprotsessorlarning
asosiy xususiyatlari-
dan biri bo`lib, u arifmetik-mantiqiy amallarni bajarish va boshqa turli
xildagi operatsiyalarni o`z ichiga oladi.
Sistemani boshqarish mikroprotsessorlarning ikkinchi muhim xususiyati
hisoblanadi. Boshqaruv sxemalaridan kodlangan kattaliklarning kodlarini ochish,
ma’lumotlarni qayta ishlash uchun mo`ljallangan komandalar ketma-ketligi –
Dasturni bajarish maqsadlarida foydalaniladi.
Mikroprotsessorlarning yana bir muhim xususiyati MP ga ulangan
tashqi, oraliq qurilmalar bilan axborot almashinuvini ta’minlash
orqali
ifodalanadi. Mikroprotsessorlarning asosiy xarakteristikasi uning razryadlari
soni bilan belgilanuvchi – quvvati hisoblanadi.
