|
Elektromexanik mashinalar davri
|
| bet | 6/10 | | Sana | 23.09.2024 | | Hajmi | 4,92 Mb. | | #272042 |
Bog'liq 1-ma\'ruza1.3. Elektromexanik mashinalar davri
Dasturni boshqarish printsipi
Mexanik dasturni boshqarish printsipi birinchi marta frantsuz mexaniki Jozef Mari Jakkar tomonidan amalga oshirildi, u 1801-yilda perfokartalarda dastur mexanizmi bilan boshqariladigan to'quv dastgohini qurdi. Perfokarta to'rtburchaklar shaklidagi yupqa karton bo'lagi bo'lib, uning ichiga teshiklari teshilgan, har bir qator matoning bir ipiga to'g'ri keladi. Kerakli mato naqshlari oldindan perfokartalarda kodlangan va ish jarayonida perfokartalar zanjiri mashina orqali tortilgan va dastur mexanizmi tomonidan boshqariladi. Shunday qilib, har qanday murakkablikdagi chizmani dasturlash imkoniyati paydo bo'ldi va mashina uni odamga tushunarsiz tezlikda ishlab chiqdi.
Jakkar mashinasi texnologiyada inqilobni amalga oshirdi, chunki u yangi texnologik tamoyil - dasturni boshqarish printsipining tug'ilishini belgilab berdi.
Jakkardning perfokartasi keyinchalik Bebbij va Xollerit tomonidan kompyuterlarni boshqarish uchun ishlatilgan.
Dasturni boshqaruvchi mexanik hisoblash mashinasi ingliz olimi Charlz Bebbij tomonidan Analitik Dvigatel loyihasida ixtiro qilingan bo'lib, uning birinchi loyihasi 1834-yilda paydo bo'lgan. Bebbij dasturlashtirilgan boshqaruv g‘oyasiga 14-yillik farqli dvigatel loyihasi ustida ishlagandan so‘ng keldi, uning maqsadi matematik jadvallarni tuzishda frantsuz olimlarining qo‘l mehnatini avtomatlashtirish edi. Ikki yil ichida ishchi modeli ishlab chiqilgan, ammo mashinasozlikning past darajasi tufayli to'liq miqyosda mashinaning qurilishi muvaffaqiyatsiz tugadi.
Bebbij loyiha ustida ishlayotgan vaqtida boshqaruv sxemasi perfokartalar yordamida boshqarilsa, uning imkoniyatlarini beqiyos oshirish mumkinligini tushundi.
Taniqli ingliz olimi Ch.Bebbidjning mexanik arifmometr yaratishi XIX asrning yana bir kashfiyoti bo‘ldi. Mexanik arifmometr murakkab masalalarni yechadigan matematik mashinalarning paydo bo‘lishiga asos soldi. Bu mashinaning xotirasi sanoq g‘ildiraklari to‘plami tarzida tuzilgan, dasturni esa perfokartalardan kiritish ko‘zda tutilgan, yetarli darajada texnika bazasi bo‘lmaganligi tufayli Bebbidj bu ajoyib mashinami oxirigacha yetkazishga muyassar bo‘la olmadi. Lekin uning g‘oyasi XX asrda elektron xisoblash mashinalarida o‘z amaliy o‘rnini topdi(1.3-rasm).
|
| |
