Ko‘rsatkichlarning nomlanishi
|
O‘lchov birligi
|
Amaldagi mehnat
vositasi
|
Yangi mehnat vositasi
|
1
|
2
|
3
|
4
|
Yangi materialni yillik ishlab chiqarish hajmi
|
14
|
|
Variant bo‘yicha
|
Yirik o‘lchovga nisbatan ko‘rsatkichlar
To‘g‘ri ko‘rsatkichlar:
a) ishchilarning asosiy ish haqi
|
Ming so‘m
|
0,22
|
,18
|
b) materiallar
|
Ming so‘m
|
0,56
|
0,51
|
v) boshqa to‘g‘ri xarajat
|
Ming so‘m
|
0,14
|
0,11
|
Shartli (nakladnoy) sarf – xarajatlar
a) mehnat sarfiga bog‘liq bo‘lgan
|
odam kuni
|
1,2
|
1,0
|
b) ishchilarning asosiy ish haqiga bog‘-liq bo‘lgan mehnat sarfi
|
ming so‘m
|
151.61
|
141.21
|
v) 1 kv. m uchun solishtirma kapital qo‘-yilma
|
ming so‘m
|
0,6
|
0,54
|
g) metallarning solishtirma sarfi.
|
ming so‘m
|
1,0
|
1,0
|
d) samaradorlikning me’yoriy koeffit-sienti
|
-
|
0,15
|
0,15
|
e) birlik mahsulotni hisoblashda iste’-molchining harakatdagi kapital qo‘yil-masi
|
ming so‘m
|
0,14
|
0,6
|
f) mehnat vositasi qiymatini hisobga olmagan holda iste’molchi tomonidan ishlab chiqariladigan birlik mahsulotga xarajatlar.
|
ming so‘m
|
2,9
|
2,3
|
2 - jadval
Variant ko‘rsatkichlari
№
|
Yangi texnikaning yillik ishlab chiqarish hajmi
(kv. m )
|
№
|
Yangi texnikaning yillik ishlab chiqarish hajmi (kv. m )
|
1
|
2
|
3
|
4
|
1
|
30000
|
13
|
47000
|
2
|
32000
|
14
|
48000
|
3
|
34000
|
15
|
49000
|
4
|
31000
|
16
|
54000
|
5
|
42000
|
17
|
51000
|
6
|
38000
|
18
|
48000
|
7
|
44000
|
19
|
36000
|
8
|
39000
|
20
|
35000
|
9
|
53000
|
21
|
45000
|
10
|
41000
|
22
|
46000
|
11
|
45000
|
23
|
53000
|
12
|
37000
|
24
|
55000
|
|
|
25
|
43000
|
2. Muammo. Quyidagi berilmalar asosida ishlab-chiqarish resurslarining iqtisodini ta’minlovchi va ishlarni mexanizatsiyalash ko‘rsatkichini oshiruvchi yangi texnologik jarayonning yaratilishidan keladigan yillik iqtisodiy samaradorlikni aniqlang.
3 - jadval
Dastlabki berilmalar
|
Ko‘rsatkichlarning nomlari
|
O‘lchov birligi
|
Amaldagi mehnat vositasi
|
Yangi mehnat vositasi
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
1
|
Yangi texnika yordamida ishlab chiqariladigan mahsulotning yillik hajmi
|
km
|
-
|
Variant bo‘yicha
|
2
|
Birlik mahsulotga to‘g‘ri keladigan to‘g‘ri xarajatlar:
|
ming so‘m
|
62,92
|
56,43
|
Shundan ishchilarning ish haqi shartli xarajatlari:
a) mehnat sarfiga bog‘liq bo‘lgan
|
odam-kun
|
75,54
|
6,03
|
b) ishchilarning asosiy ish haqiga bog‘liq bo‘lgan mehnat sarfi
|
ming so‘m
|
15,3
|
12,3
|
3
|
Solishtirma kapital qo‘yilma
|
ming so‘m
|
151,61
|
141,21
|
4
|
Samaradorligining me’yoriy koeffitsienti.
|
|
0,16
|
0,15
|
4 - jadval
3 - muammoga variant ko‘rsatkichlari
№
|
Yangi texnikaning yillik
ishlab chiqarish hajmi (kvm)
|
№
|
Yangi texnikaning yillik ishlab chiqarish hajmi (kvm)
|
1
|
2
|
3
|
4
|
1
|
72
|
13
|
84
|
2
|
61
|
14
|
65
|
3
|
74
|
15
|
78
|
4
|
82
|
16
|
70
|
5
|
80
|
17
|
83
|
6
|
68
|
18
|
87
|
7
|
73
|
19
|
77
|
8
|
62
|
20
|
71
|
9
|
81
|
21
|
59
|
10
|
75
|
22
|
88
|
11
|
78
|
23
|
79
|
12
|
63
|
24
|
85
|
|
|
25
|
75
|
Izoh: 3-muammo variantini yechishda quyidagilarga e’tibor berish lozim: mehnat sarfiga bog‘liq bo‘lgan shartli (nakladnoy) xarajatlar 1 odam kunga 40 so‘m miqdorida; ishchilarning asosiy ish haqiga bog‘liq bo‘lgan shartli (nakladnoy) xarajatlar uning 15% miqdorida qabul qiladi.
5 - jadval
Yangi texnikaning renovatsiya koeffitsienti
Txiz, yil
|
R
|
Txiz, yil
|
R
|
Txiz, yil
|
R
| |
1
|
1,0000
|
8
|
0,0874
|
15
|
0,0315
| |
2
|
0,47762
|
9
|
0,0736
|
20
|
0,0175
| |
3
|
0,3021
|
10
|
0,0627
|
25
|
0,0102
| |
4
|
0,2155
|
11
|
0,0540
|
30
|
0,0061
| |
5
|
0,1638
|
12
|
0,0468
|
40
|
0,00226
| |
6
|
0,1296
|
13
|
0,0408
|
50
|
0,00086
| |
7
|
0,1054
|
14
|
0,0357
|
|
|
V. Masala va mashqlar
1. Korxonada 250 birlik dastgoh o‘rnatilgan. Ulardan birinchi smenada 180 ta, ikkinchi smenada - 180 ta va uchinchi smenada ham 180 tasi ishlagan.
Sizga smena koeffitsientini hisoblash uchun ikkita ko‘rsatkich taklif qilinadi:
A) Haqiqatda ishlab bo‘lingan eng band bo‘lib ishlayotgan smenadagi datgohlar soniga dastgoh-smena sonini toping.
B) O‘rnatilgan dastgohlar miqdoriga ishlab bo‘lingan stanok-smena umumiy sonining nisbatini aniqlang.
V) Qaysi ko‘rsatkich aniq berilgan? Bunga sabab nima ularni hisob kitob qiling.
2. Dastgohlarning ishlatilish ko‘rsatkichlarini tahlil qiling
T.r
|
Ko‘rsatkichlar
|
Bazis yili
|
Hisobot
yili
|
Og‘ish
(+, -)
| |
1.
|
Mahsulot ishlab chiqarish, dona
|
15260
|
15781
|
| |
2.
|
Ishlangan stanok-soat
miqdori
|
12276
|
12108
|
|
Aniqlang:
Bir stanok-soatda o‘rtacha mahsulot ishlab chiqarishning o‘zgarishini.
Dastgohni ekstensiv yuklanish koeffitsientining dinamikasini.
Dastgohni intensiv yuklanish koeffitsientining dinamikasini.
Integral yuklanish koeffitsientining dinamikasini.
Ishlab chiqarish hajmiga dastgohning ekstensiv yuklanish koeffitsienti o‘zgarishining ta’sirini.
Dastgohni intensiv yuklanish koeffitsienti o‘zgarishini ishlab
chiqarish hajmiga ta’sirini.
Korxonaning quyidagi ko‘rsatkichlari mavjud:
|
№
|
Ko‘rsatkichlar
|
Haqiqatda
|
Og‘ish (+,-)
|
O‘sish
sur’ati, %
|
tj
|
T1
| |
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
|
O‘rtacha yillik ishlab chiqarish quvvati, ming so‘m.
Asosiy ishlab chiqarish fondlarining o‘rtacha yillik qiymati, ming so‘m.
Ishlab chiqarish fondlarini aktiv qismining qiymati, ming so‘m.
Asosiy fondlar umumiy hajmida aktiv qismining solishtirma og‘irligi, ming so‘m.
Ishlayotgan dastgohlarning qiymati, ming so‘m.
Ishlab chiqarish fondlarining aktiv qismi qiymatidagi ishlayotgan dastgohlarning solishtirma og‘irligi, %
Ishlayotgan dastgoh ishi vaqti fondi, ming stanok-soat
|
109873
89007
47832
53,74
29749
62,19
106438
|
124386
92134
50771
55,10
31591
62,22
105201
|
|
|
Izoh : t0 va t1 - o‘tgan va hisobot yillari.
Barcha ko‘rsatkichlar bo‘yicha og‘ishlarni va o‘sish sur’atini hisoblang.
Bitta dastgohning ishlash vaqtini, ishlayotgan dastgohning bir soatdagi ishlab chiqarish quvvatini va ishlab chiqarish fondlariga aktiv qismining fond qaytimini hisoblang.
Ishlab chiqarish aktiv qismining fond qaytishi o‘zgarishini omillar bo‘yicha tahlil qiling.
Dastgohning ishlash vaqti balansi bo‘yicha quyidagi
ko‘rsatkichlar aniqlangan:
ish kunlari soni - 22;
kalendar kunlari soni - 30;
kalendar kunining soatlar miqdori - 24;
smenalar soni - 2;
smenaning davomiyligi, soatlar - 8;
o‘rnatilgan dastgohlarning soni - 380;
haqiqatda ishlayotgan dastgohlar soni - 350;
rejadagi ta’minlash vaqti, stanok soat - 3972;
to‘xtashlar vaqti, stanok soat - 24628;
mashina vaqti, stanok soat - 54378;
foydali mashina vaqti - 46630;
Aniqlang:
Kalendar vaqt fondini, stanok soatlar;
Rejim fondini, stanok soatlar;
Foydali ish fondini, stanok soatlar;
Haqiqatda ishlangan vaqti, stanok soatlar;
Kalendar fondni ish koeffitsientini;
Rejim fondini ishlatilish koeffitsientini;
Mavjud fondni ishlatilish koeffitsientini;
Haqiqatda ishlangan vaqtni. Foydali ish koeffitsientini;
Mashina vaqtini foydali ish koeffitsientini.
5. To‘g‘ri javoblarni tanlang?
A. Yangilikni joriy qilish tushunchasi ..... tomonidan taklif etilgan.
1. A. Robertson; 4. R. Dansig;
2. A. Smit; 5. K. Djonson;
3. Y. Shumpeter; 6. T. Kemp.
V. Innovatsiyaning to‘rtta turi mavjud:
1. Yangilikni paydo bo‘lishi, tadbiq etish, o‘zlashtirish, moliyalash.
2. Yangi tovarlarni ishlab chiqarish, yangi bozorni o‘zlashtirish, yangi usullarni tadbiq etish, tashkiliy yangiliklar.
3. Yangi tovarlarni ishlab chiqarish, foydani taqsimlash, yangi bozorda tovarlarni sotish, tarmoqda peshqadamlik.
4. Yangi tovarni ishlab chiqarish, ishlab chiqarish quvvatini o‘zlashtirish, iste’molchilar uchun yangi bozor ochilishi, “Nou-xau” ning tarqalishi.
S. Kompaniya qaysi strategiyani tanlashidan qat’iy nazar tovar o‘zining hayotiy davrida to‘rtta davrni bosib o‘tadi.
1. Tadbiq etish, yuqori ko‘tarilish, ekspansiya, rivojlanish.
2. O‘zlashtirish, tadbiq etish, yuqori ko‘tarilish, tushib ketish.
3. Ko‘tarilish, ekspansiya, etuklik, tushish.
4. O‘zlashtirish, ko‘tarilish, ekspansiya, tushish.
5. Ko‘tarilish, rivojlanish, ekspansiya, tushish.
Tayanch iboralar:
Texnikaviy tayyorgarlikda bajariladigan ishlar ketma-ketligi; texnikaviy tay-yorgarlik bosqichlari; ilmiy-texnik tayyorgarlik; konstruktorlik tayyorgarlik; texnologik tayyorgarlik; tashkiliy va moddiy tayyorgarlik; konstruktorlik tayyorgarlik bosqichlari: texnik topshiriqni tashkil qilish; texnik taklifni ishlab chiqarish; texnik loyihalash; ishchi loyiha; texnologik tayyorgarlik bosqichlari: chizmalarni texnologik tayyorgarlik bosqichlari: chizmalarni texnologik nazorati; texnologik jarayonlarni loyihalash; loyihalash va tayyorlash; sozlash va tadbiq qilish; konstruktorlik tayyorgarlik ishlari xarajatlari; texnologik tannarx xarajatlari; texnikaviy tayyorgarlikni rejalashtirish bosqichlari; yangi konstruksiyani iqtisodiy baholash mezonlari.
Nazorat savollari
Konstruktorlik tayyorgarlik ishlari xarajatlariga nimalar kiradi?
Texnologik tannarx xarajatlarigachi?
Yangi texnikani iqtisodiy baholash mezonlari qaysilar?
Yangi konstruksiyani qo‘llashdan olinadigan iqtisodiy samaradorlik qanday aniqlanadi?
Yangi mahsulotni ishlab chiqarishdan olinadigan iqtisodiy samaradorlik-chi?
Qo‘shimcha kapital xarajatlarni qoplash muddati qanday aniqlanadi?
|
