|
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
Pdf ko'rish
|
| bet | 251/352 | | Sana | 23.01.2024 | | Hajmi | 44,19 Mb. | | #143802 |
Bog'liq 46-44-PB
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 1, ISSUE 7, 2023. OCTOBER
ResearchBib Impact Factor: 8.654/2023 ISSN 2992-8869
285
Asalari qanotidagi uzun tomirlar bir necha xillarga bo‘linadi:1) Kostall tomir,
qisqich “S” bilan belgilanadi bu tomir qanot to‘ridan chiqib, uning oldingi cheti
bo‘ylab keladi;2) Subkostal tomir “Ss”, birinchi tomirdan keyin qanot tubidan chiqib
odatda qisqa vaqt qanotning oldingi chekkasiga borib taqaladi; 3) Radial tomir “R”
bo‘lib subkostal tomirdan keyin qanot tubidan chiqadi. Bu tomir ko‘pincha 5 ta
tarmoq beradi, buning ustiga radial tomir tarmoqlari qanotning oldingi va tashqi
chekkasiga etib borishi mumkin; 4) Medial tomirlar “M”, radial tomirlardan keyin
joylashgan bo‘lib, tarmoqlaydi, uning uchi qanotning tashqi chekkasiga borib
taqaladi; 5) kubital tomir “Si”, medial tomirdan keyin keladi, qanot ildiz tubidan
chiqadi ba’zan uchlari qanotning tashqi yoki orqa, chekkasiga borib taqaladigan ikki
tarmoqqa bo‘linadi; 6) Anal tomirlar “A”, qanot tubidan chiqadi, ammo
tarmoqlanmaydi va har qaysisi qanotning orqa ba’zan tashqi chekkasiga mustaqil
ravishda borib taqaladi. Anal tomir ko‘pincha aksilyar tomir deb aytiladi.
Asalarining uchishi. Asalarining orqa qanotining chetki qismida mayda
ilmoqchalar bo‘lib, ana shu ilmoqlar yordamida oldingi qanotlarining orqa qismidan
tezlikda birikib oladi, uchish vaqtida oldingi va orqa qanotlar birikib, yaxlit umumiy
bir maydon sathini hosil qiladi va asalari gavdasini havoda ko‘tarib yuradi. Iishchi
va erkak asalari qanotlarida 17 tadan 25 tagacha, o‘rtacha 21 ta ilmoqchalardan
tashkil torgan bo‘lib, bu ko‘rsatgich janubiy rayonlarda shimolga nisbatan ancha
ko‘pdir. Ona asalari qanotlaridagi ilmoqlar esa, ularga nisbatan ancha kam bo‘lib 13
tadan 25 tagacha, o‘rtacha 19 tani tashkil etadi.
Asalarining uchish tezligi uchish vaqtida sekundiga 200-250, hamda yuk
bilan uchganda 850-900 martagacha qanot qoqadi, uyasini shamollatadigan
asalarilar esa sekundiga 85-235 marotaba qanot qoqadi. Uchish tezligi yuk bilan
kelganda soatiga o‘rtacha 27,5 kilometrni va yuksiz kelganda esa 12,5-33.5 km ni
tashkil etadi. Lekin qisqa masofalarda uchish tezligi soatiga 60-62 km gacha oshadi.
Asalarilar suv ustiga juda sekin uchadi, chunki oynaday tiniq suv havzalarida, ular
uchish nuqtasini yo‘qotadi va suvga tushib nobud bo‘ladi. Shamolga qarshi
uchganda, shira manbalarini topganda ular uchish tezligini bir muncha oshiradi.
Asalari uchish vaqtida ko‘p energiya sarflaydi. Asalari gemolimfasi tarkibini
2% gachasini qand moddasi tashkil qiladi, agarda qand moddasi 1% ga tushib qolsa,
asalari ucholmaydi yoki qandning miqdori 0,5 % ga tushib qolsa, asalari
harakatlanishdan to‘xtab qoladi. Asalari uchish vaqtida 1 soatda 10 mg qand
modddasini sarflaydi. Asal qopchpsi to‘lgan vaqtda 15 minut ucha oladi, bu davrda
|
| |
