|
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
Pdf ko'rish
|
| bet | 53/352 | | Sana | 23.01.2024 | | Hajmi | 44,19 Mb. | | #143802 |
Bog'liq 46-44-PB
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 1, ISSUE 7, 2023. OCTOBER
ResearchBib Impact Factor: 8.654/2023 ISSN 2992-8869
59
Turkistonda
jadidchilik
harakatini
vujudga
keltiruvchilar
tepasida
Mahmudxoʻja Behbudiy, Abduqodir Shukuriy (Shakuriy), Ajziy (Samarqand),
Munavvarqori Abdurashidxonov, Abdulla Avloniy, Majid Qori Qodiriy,
Ubaydullaxo‘ja
Asadullaxo‘jayev
(Ubaydulla
Xo‘jayev),
Toshpo‘latbek
Norbo‘tabekov (Toshkent), Fitrat, Fayzulla Xo‘jayev, Usmonxo‘ja Po‘latxo‘jayev,
Abdulvohid Burhonov, Sadriddin Ayniy, Abdulqodir Muhiddinov (Buxoro),
Obidjon Mahmudov, Hamza, Cho‘lpon, Is’hoqxon Ibrat, Muhammadsharif
So‘fizoda (Farg‘ona vodiysi), Boltihoji Sultonov, Rahmonberdi Madazimov,
Fozilbek Qosimbekov (O‘sh uyezdi), Polvonniyoz hoji Yusupov, Bobooxun
Salimov (Xorazm) turardi. 1904—1905-yillardagi rus-yapon urushi, 1905—1907-
yillarda bo‘lgan 1- rus inqilobi, 1905—1911-yillardagi Eron inqilobi, 1908-yil
Turkiyada bo‘lgan Yosh turklar inqilobi jadidlar dunyoqarashiga kuchli taʼsir
koʻrsatdi. Jadidlar o‘z gazeta va jurnallari, yangi usul maktablari, turli kutubxona va
qiroatxonalar, havaskor teatr gruppalari tevaragida to‘planishar edi.
Natijalar:
Jadidlarning Turkiston mustaqilligi uchun kurashida asosan quyidagi
yo‘nalishlar ustuvor edi: yangi usul maktablari tarmog‘ini kengaytirish; qobiliyatli
yoshlarni chet elga oʻqishga yuborish; turli maʼrifiy jamiyatlar va teatr truppalari
tuzish; gazeta va jurnallar chop qilish, xalqning ijtimoiy-siyosiy ongini yuksaltirish
bilan Turkistonda milliy demokratik davlat qurish.
Jadid ziyolilarining kuchli partiyasi tashkil qilingan taqdirdagina bu ishlarni
amalga oshirish mumkin edi
6
. Jadidlarning dolzarb g‘oyasi yuqorida ta’kidlab
o‘tganimizdek: Turkistonni o‘rta asrlarga xos qoloqlik va diniy xurofotdan ozod
etish, shariatni isloh qilish, xalqqa maʼrifat tarqatish, Turkistonda muxtoriyat
hukumatini barpo etish uchun kurash, Buxoro va Xivada konstitutsiyaviy monarxiya
va parlament, keyinchalik demokratik respublika tuzumini oʻrnatish orqali ozod va
farovon jamiyat qurish, barqaror milliy valyutani joriy qilish va milliy qo‘shin tuzish
edi.
Xulosa:
Xulosa qilib aytganda, jadidchilik ma’rifatparvarlikdan siyosiy harakatgacha
bo‘lgan murakkab taraqqiyot yo‘lini bosib o‘tdi. Keng xalq ommasining iqtisodiy
og‘ir ahvoli, iqtisodiy jihatdan rivojlangan mamlakatlardan orqada qolishi, tafakkur
6
https://uz.m.wikipedia.org/wiki/Jadidchilik
|
| |
