|
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
Pdf ko'rish
|
| bet | 62/352 | | Sana | 23.01.2024 | | Hajmi | 44,19 Mb. | | #143802 |
Bog'liq 46-44-PB
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 1, ISSUE 7, 2023. OCTOBER
ResearchBib Impact Factor: 8.654/2023 ISSN 2992-8869
70
Bulardan tashqari har ikki til orasida quyidagi fonetik farqlar ham bor:
so‘z boshida jarangsiz [k] undoshi [g] ga aylanadi: ko‘k - gök, ko‘z - göz, kuz - güz,
kun - gün, ketdi - gitti, keldi - geldi; jarangsiz [t] tovushi [d] ga aylanadi: til - dil,
tog‘ - dağ, tor - dar, tish- diş, tuzdi - düzdü, to‘g‘ri - doğru, to‘qqiz - dokuz; so‘z
boshidagi [m] o‘rnida turkchada [b] keladi: men - ben, ming - bin, minmoq - binmek.
o‘zbek tilidagi sonor [ng] tovushi o‘rnida turk adabiy tilida [n] keladi: ko‘ngil -
gönül, ming - bin, dengiz - deniz, uning - onun, sening - senin, kelsangiz - gelseniz.
Biroq, sonor [ng] tovushi ayrim turk shevalarida saqlangan; o‘zbek tilidagi bo‘lmoq
fe’li turkchada [b] tovushi tushirilib olmak shaklida talaffuz etiladi; o‘zbek tilida
qo‘sh undosh bilan aytiladigan ayrim sonlar turkchada bir undosh bilan keladi: ikki
- iki, yetti - yedi, sakkiz - sekiz, to‘qqiz -dokuz, o‘ttiz - otuz; turk tilida so‘z oxirida
ayrim undoshlar tushib qoladi: kapı (asli qadimgi turkiy tilda: kapık), sariq - sarı,
qattiq -katı, achchiq - acı; Har ikkala tilning o‘ziga xos xususiyatlarini quyidagi
misollarda aniq kuzatish mumkin. O‘zbek va turk tillari o‘rtasida morfologik farqlar
ham bor. Turk tilida singarmonizm qonuni qat’iy amal qilgani bois har bir
qo‘shimcha o‘zak-negizning tabiatiga bog‘liq holda fonetik variantlardan iborat
bo‘ladi. Masalan, turk tilida ko‘plik ko‘rsatkichi - lar, -ler; egalik qo‘shimchasi -ım,
-im, -um, -üm kabi fonetik variantlarga ega va boshqalar.
Turk tili grammatikasi (Turkcha: O’zbek tilbilgisi), ushbu maqolada
tasvirlanganidek, grammatika standart Turkcha da o’qigan odamlar tomonidan
aytilgan va yozilganidek Turkiya Respublikasi.
Turk tili juda yuqori aglutinativ til, grammatikaning katta qismi bu orqali ifodalanadi
qo’shimchalar qo’shildi otlar va fe’llar. Bu ko’plab Evropa tillari bilan
taqqoslaganda juda muntazamdir. Masalan, evlardan “uylardan” deb tahlil qilish
|
| |
