Kalit so‘zlar: savod, til, alifbo, so‘z, harf, segmentatsiya, fonetika,
interaktiv, muloqot, o‘qish, qobilyat, texnologiya, integratsiya.
Bugungi kunda maktabgacha yoshdagi bolalarning savodxonligini oshirish,
ularning har tomonlama rivojlanishi uchun juda muhim masala hisoblanadi.
Savodxonlikni oshirish asosan bolalarni muhokama qilish, tahlil qilish, yaratish,
maslahat berish va muammolarni yechish kabi qobiliyatlarini rivojlantirish bilan
bog‘liq jarayon hisoblanadi.
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida maktabgacha yoshdagi bolalarga
savodxonlikni oshirish ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradigan ba’zi
strategiyalar mavjud bo‘lib, ular quyidagilardan iborat;
1. Ovoz chiqarib o‘qing: kitoblarni o‘qib berishda bolalarga muntazam ravishda
ovoz chiqarib o‘qing. Bu ularning so‘z boyligini, tushunish va o‘qishga bo‘lgan
muhabbatini rivojlantirishga yordam beradi.
2. Harfni aniqlash: Harflar va ularning tovushlarini alifbo boshqotirmalar, kartalar
yoki harflarga oid o‘yinlar kabi interaktiv harakatlar orqali tanishtiring.
3. Fonemik xabardorlik: bolalarni qofiya o’yinlari, tovushlarni moslashtirish va
so‘zlarni
segmentatsiyalash
kabi til tovushlariga eʼtibor qaratadigan
mashgʻulotlarga jalb qiling.
4. Hikoyalar: Bolalarni ertak aytib berish hamda qayta aytib berishga undash,
ularning tasavvur va til ko’nikmalarini rivojlantirish. Ushbu ko‘nikmalarni
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 1, ISSUE 7, 2023. OCTOBER
ResearchBib Impact Factor: 8.654/2023 ISSN 2992-8869
66
qo‘g‘irchoq teatrlari, rolli o‘yinlar yoki o‘z kitoblarini yaratish orqali shakllantirish
mumkin.
5. Yozuv faoliyati: Bolalarga harflarni kuzatish, rasm chizish yoki oddiy jumlalar
yaratish kabi yozishni mashq qilish imkoniyatlarini yarating.
6. So‘z o‘yini: Bolalarning so‘z boyligi va imlo ko‘nikmalarini oshirish uchun so‘z
boshqotirmalari, so‘z ovlari va so‘z yaratish kabi o‘yinlarga jalb qiling.
7. Savodxonlikka boy muhit: Bosma nashrlarga boy, yorliqlar, belgilar va kitoblar
bilan bolalar uchun oson bo‘lgan muhit yarating. Bu bolalarni mustaqil izlanish va
o‘qishga undaydi.
8. Texnologiya integratsiyasi: maktabgacha yoshdagi bolalarning savodxonlik
ko‘nikmalarini qiziqarli tarzda mustahkamlash uchun mo‘ljallangan ta’lim ilovalari,
interaktiv elektron kitoblar va raqamli resurslardan foydalaning.
Til va gaplashish qobiliyatlari.
Kuchli til ko‘nikmalariga ega bo‘lish maktabgacha yoshdagi bolalarga boshqa
savodxonlik ko‘nikmalarini osonlikcha olishga yordam beradi. Bu esa bolalarni
bilim egallashga, ijodiy rivojlanishga nisbatan, ishonch hissini uyg’otadi. Kichik
yoshdagi bolalar harflar va yozma so‘zlar bilan qanchalik ko‘p uchrashsa, uning til
qobiliyatlari shunchalik kuchli va bardavom bo‘ladi.
Alifbolarni o‘rganish va mashq qilishni qiziqarli mashg‘ulotga aylantirish
zarur. Bolani kitob va qalam bilan cheklamang. Unga alifboni tushunishga yordam
berish uchun alfavit pechene yoki magnit alfavitlaridan foydalanish kerak. So‘z
boyligini mustahkamlashga yordam berish uchun barcha imkoniyatlardan
foydalanish samarali natija beradi. Oddiy so‘z qurish o‘yinlari, hatto “Men
josusman” o‘yinini o‘ynash uchun zerikarli avtoulovlardan foydalanish zarur. Bu
yerda bola aytilgan alifbodan boshlangan ob’ektni ko’rsatishi kerak boladi.
O‘qish va yozish qobiliyatlari.
Yozish bu mashq qilishni talab qiladigan mahoratdir. Shunday qilib, bolangizga
yozish qobiliyatini oshirishda yordam berish uchun har kuni bir oz vaqt o‘ylab
oling. Yozish bilan bog‘liq bo‘lgan ba’zi qiziqarli tadbirlarni yarating. Siz
farzandingiz bilan xaridlar ro‘yxatini tuzishingiz va undan osonroqlarini yozishini
so‘rashingiz mumkin. Shuning uchun agar bolangiz o‘yinchoq istasa, uni
o‘zingizning ro‘yxatingizga qo‘shib qo‘yishini so‘rang. Bu ularga o‘zlarini muhim
inson ekanligini his qilishiga va mashg‘ulotlardan zavqlanishiga yordam beradi.
|
