8.2.2. Sosial injineriya yo’nalishlari
Sosial injineriya bilan bog’liq tahdidlarni quyidagicha tasniflash mumkin:
Telefon bilan bog’liq tahdidlar.
Telefon hanuzgacha tashkilotlar ichida va ular
o’rtasidagi aloqaning eng keng tarqalgan usullaridan biri hisoblanadi. Shuning
uchun, u sosial injineriya uchun samarali vosita bo’lib qolmoqda. Telefonda
gaplashayotganda, suhbatdoshning shaxsini tasdiqlashning imkoni yo’q. Bu
hujumchilarga xodimga, xo’jayinga maxfiy yoki muhim tuyuladigan ma’lumotlarga
ishonish mumkin bo’lgan har qanday shaxsni o’rniga bo’lish imkonini beradi. Bunda,
zo’ravonlik qurbonini “yordam berishdan” boshqa imkoni qolmaydi. Hattoki,
uyushtiriladigan suhbat ahamiyatsiz bo’lib ko’ringan taqdirda ham.
Uyali
telefondan
foydalanuvchilarni
pul
o’g’irlashga
qaratilgan
firibgarlikning turli usullari mavjud. Bunga qo’ng’iroqlar yoki lotereyalardagi
yutuqlar, SMS-xabarlar, xatolar orqali pulni qaytarish to’g’risida so’rovlar yoki
jabrlanuvchining yaqin qarindoshlari muammoga duch kelganligi hamda ma’lum
miqdordagi pulni zudlik bilan o’tkazish kerakligi haqidagi xabarlarni keltirish
mumkin.
Mazkur hollarda quyidagi xavfsizlik choralarini amalga oshirish talab etiladi:
-
telefon qiluvchining shaxsini aniqlash;
-
raqamni aniqlash xizmatidan foydalanish;
-
SMS – xabardagi nomalum havolalarga e’tibor bermaslik.
Elektron pochta bilan bog’liq tahdidlar.
Ko’pgina xodimlar har kuni
korporativ va shaxsiy pochta tizimlarida o’nlab, hatto yuzlab elektron pochta
xabarlarini qabul qilishadi. Albatta, bunday yozishmalar oqimi bilan har bir harfga
etarlicha e’tibor berishning imkoni yo’q. Bu esa hujumlarni amalga oshirishni
sezilarli darajada osonlashtiradi. Elektron pochta tizimlarining ko’plab
foydalanuvchilari bunday holni bir papkadan ikkinchisiga qog’ozlarni o’tkazishning
elektron analogi sifatida qabul qiladi va xabarlarni qabul qilishda xotirjam bo’lishadi.
Tajovuzkor pochta orqali oddiy so’rov yuborganda, uning qurboni ko’pincha uning
xatti-harakatlari haqida o’ylamasdan ular so’ragan narsani bajaradi. Elektron
273
pochtalarda xodimlarni korporativ atrof-muhit muhofazasini buzishga undaydigan
giperhavolalar bo’lishi mumkin. Bunday havolalar har doim ham da’vo qilingan
sahifalarga murojaat qilmaydi.
Xavfsizlik choralarining aksariyati ruxsatsiz foydalanuvchilarning korporativ
resurslardan foydalanishini oldini olish uchun ishlab chiqilgan. Agar buzg’unchi
tomonidan yuborilgan giperhavolani bosish orqali foydalanuvchi zararli dasturni
korporativ tarmoqqa yuklasa, bu ko’plab himoya turlarini chetlab o’tishga imkon
beradi. Giperhavola, shuningdek, ma’lumot yoki yordamni talab qiladigan qalqib
chiquvchi ilovalar bilan turli xostlarga murojaatni talab qilishi mumkin.
Firibgarlikni va zararli hujumlarni oldini olishning eng samarali usuli - kutilmagan
kiruvchi elektron pochta xabarlariga shubha bilan qarash. Ushbu yondashuvni butun
tashkilotda tarqatish uchun quyidagi elementlarni o’z ichiga olgan xavfsizlik
siyosatiga elektron pochtadan foydalanishning aniq prinsiplari kiritilishi kerak:
-
hujjatlarga qo’shimchalar;
-
hujjatdagi giperhavolalar;
-
shaxsiy yoki korporativ ma’lumotlarni kompaniya ichiga so’rash;
-
shaxsiy yoki korporativ ma’lumotlarga kompaniya tashqarisidan
keladigan so’rovlar.
Tezkor xabarlardan foydalanishga asoslangan tahdidlar.
Tezkor xabar
almashish - ma’lumotlarni uzatishning nisbatan yangi usuli. Ammo, u korporativ
foydalanuvchilar orasida allaqachon mashhurlikka erishgan. Foydalanishning tezligi
va qulayligi tufayli ushbu aloqa usuli turli xil hujumlar uchun keng imkoniyatlarni
ochib beradi. Foydalanuvchilar unga telefon kabi qarashadi va uni potensial dasturiy
tahdidlar sifatida baholashmaydi. Tezkor xabarlar xizmatidan foydalanishga
asoslangan hujumlarning ikkita asosiy turi - zararli dasturga havola va dasturning
o’zi haqida xabarning ko’rsatilishi hisoblanadi. Tezkor xabarlar xizmatlarining
xususiyatlaridan biri - aloqaning norasmiyligi bo’lib, unda har qanday nomlarni
moslashtirish qobiliyati bilan bir qatorda, bu omil tajovuzkorni boshqa odam bo’lib
ko’rsatishga imkon beradi. Bu esa muvaffaqiyatli hujum qilish ehtimolini sezilarli
darajada oshiradi. Agar kompaniya tezkor xabarlar sababli keladigan xarajatlarni
274
kamaytirish va boshqa afzalliklardan foydalanmoqchi bo’lsa, korporativ xavfsizlik
siyosatida tegishli tahdidlardan himoya qilish mexanizmlarini ta’minlash kerak.
Korporativ muhitda tezkor xabar almashish ustidan ishonchli boshqaruvga ega
bo’lish uchun bir nechta talablar bajarilishi shart:
-
tezkor xabarlar uchun bitta platformani tanlash;
-
tezkor xabar yuborish xizmatini o’rnatishda xavfsizlik sozlamalarini
aniqlash;
-
yangi aloqalarni o’rnatish tamoyillarini aniqlash;
-
parol tanlash standartlarini o’rnatish;
-
tezkor xabarlardan foydalanish bo’yicha tavsiyalar berish.
Sosial injineriyaning mutaxassislari tomonidan tashkilotlar uchun quyidagi
asosiy himoya usullarini qo’llash tavsiya etiladi:
-
muhim ma’lumotlar ko’rinishida bo’lgan zararsiz ko’rinadigan
ma’lumotlar turlarini hisobga oladigan ishonchli ma’lumotlarni tasniflash siyosatini
ishlab chiqish;
-
ma’lumotlarni shifrlash yoki foydalanishni boshqarish yordamida
mijoz ma’lumotlari xavfsizligini ta’minlash;
-
xodimlarni sosial injinerni tanib olish ko’nikmalariga o’rgatish, ularni
o’zlari tanimaydigan odamlar bilan muloqotda shubha bilan qarashni o’rgatish;
-
xodimlar orasida parollarni almashishni yoki umumiy foydalanishni
taqiqlash;
-
shaxsan tanish bo’lmagan yoki biron-bir tarzda tasdiqlanmagan
shaxsga bo’limga tegishli ma’lumotni berishni taqiqlash;
-
maxfiy ma’lumotlardan foydalanishni so’raganlar uchun maxsus
tasdiqlash muolajalaridan foydalanish.
Sosial injineriya hujumlarini oldini olishda ko’p hollarda kompaniyalar
tomonidan murakkab ko’p darajali xavfsizlik tizimlari qo’llaniladi. Bunday
tizimlarning ba’zi xususiyatlari va majburiyatlari quyida keltirilgan:
-
Fizik xavfsizlik.
Kompaniya binolari va korporativ resurslarga kirishni
cheklaydigan to’siqlar. Shuni unutmaslik kerakki, kompaniyaning resurslari,
275
masalan, kompaniya hududidan tashqarida joylashgan axlat konteynerlari fizik
himoyalanmagan.
-
Ma’lumotlar.
Biznes ma’lumotlari: qayd yozuvlari, pochta va
boshqalar bo’lib, tahdidlarni tahlil qilish va ma’lumotlarni himoya qilish choralarini
rejalashtirishda qog’oz, elektron ma’lumotlar tashuvchilar bilan ishlash
tamoyillarini aniqlash kerak.
-
Ilovalar
- foydalanuvchilar tomonidan boshqariladigan dasturlar.
Atrofingizni himoya qilish uchun tajovuzkorlar elektron pochta dasturlari, tezkor
xabarlar xizmati va boshqa dasturlardan qanday foydalanishlari mumkinligini ko’rib
chiqishingiz kerak.
-
Kompyuterlar
. Tashkilotda ishlatiladigan serverlar va mijoz tizimlari.
Korporativ kompyuterlarda qaysi dasturlardan foydalanish mumkinligini
ko’rsatadigan qat’iy tamoyillarni belgilab, foydalanuvchilarni o’zlarining
kompyuterlariga to’g’ridan-to’g’ri hujumlardan himoya qilish.
-
Ichki tarmoq
. Korxona tizimlariga o’zaro ta’sir qiladigan tarmoq bo’lib,
u mahalliy, global yoki simsiz bo’lishi mumkin. So’nggi yillarda masofadan
ishlaydigan usullarning ommalashishi sababli, ichki tarmoqlarning chegaralari
sezilarli darajada o’zboshimchalik asosida kengaytirildi. Kompaniya xodimlari har
qanday tarmoq muhitida xavfsiz ishlarni tashkil qilishda nima qilish kerakligini
tushunishlari kerak.
-
Tarmoq perimetri.
Kompaniyaning ichki tarmoqlari va tashqi, masalan,
Internet yoki hamkor tashkilotlar tarmoqlari o’rtasidagi chegara.
Sosial injineriyaga tegishli ko’plab hujumlar mavjud bo’lib, quyida ularning
ayrimlari bilan tanishib chiqiladi.
Download | 