265
mamlakat tomonidan shartnoma imzolanishi bilan tashkil etilgan. Bank
o‘zining o‘z kredit faoliyatini 1966-yil 19-dekabrda boshladi.
Osiyo Taraqqiyot bankini tuzishdan maqsad Osiyo va Tinch okeani
mintaqasidagi rivojlanayotgan mamlakatlar iqtisodiy va ijtimoiy
taraqqiyotiga yordam berishdan iborat.
Bugungi kunda OTBga 67 ta a’zo davlat Osiyo, Osiyo–Тinch okeani
mintaqasi mamlakatlari, shuningdek, Yevropa
va Amerikaning sanoati
rivojlangan 19 ta davlati hisoblanib, OTB vakillari har yili ushbu
tashkilotga a’zo va faol rivojlanayotgan davlatlarning birida OTB
boshqaruvi, ushbu mamlakatning Moliya vazirligi va Markaziy banki
rahbarlari ishtirokida uchrashuv o‘tkazadi.
OTB shtab-kvartirasi Manila shahrida (Filippin) joylashgan bo‘lib,
OTB prezidenti 5 yil muddatga saylanadi.
OTB faoliyatining asosiy yo‘nalishlari quyidagilardan iborat:
–
investitsiya loyihalarini moliyalashda uzoq muddatli va imtiyozli
shartlar bilan 40 yilgacha bo‘lgan kreditlarni yiliga 1 %dan berish; tijorat
kreditlarini 3 yillik imtiyozli davr bilan 15 yilgacha
berish
69
;
–
rivojlanayotgan a’zo mamlakatlarga ularning iqtisodiy rivojlanish
rejalarini muvofiqlashtirish, shuningdek, moliyalashga tayyorlash va
loyihalarni hamda rivojlanish dasturini amalga oshirishga yordam berish;
–
xalqaro
moliyaviy institutlar, milliy davlat va xususiy tashkilotlar
bilan investitsiyalarni birgalikda amalga oshirishga taalluqli masalalarda
hamkorlik qilish;
–
mintaqada iqtisodiy o‘sish va hamkorlikni rag‘batlantirish uchun
zarur ekspert xizmati va maslahatlarining turli shakllarini tashkil etish.
OTB quyidagi sohalarni o‘z ichiga olgan loyihalarni moliyalashtiradi:
–
qishloq xo‘jaligi va qishloq xo‘jalik mahsulotlarini qayta ishlash;
–
avtomobil va temiryo‘llarni ta’mirlash va qayta qurish;
–
energetika;
–
ta’lim;
–
transport va
aloqa tizimi;
–
tog‘-kon sanoati;
–
sog‘liqni saqlash va ekologiya;
–
turizm infratuzilmasini rivojlantirish;
–
iste’mol tovarlarini ishlab chiqarishni rivojlantirish;
–
bank tizimini rivojlantirish.
69
www.abd.org
266
Osiyo
Taraqqiyot
bankining
maqsad-vazifasi
rivojlanayotgan
mamlakatlarning iqtisodiy rivojlanishini va iqtisodiy o‘sishini, ham
jamoaviy ham mustaqil rag‘batlantirish hisoblanadi.
OTB rivojlanayotgan mamlakatlarga quyidagi fondlar hisobidan
kreditlar beradi:
–
oddiy fond hisobidan tijorat shartlari asosida 25 yil
muddatga;
–
Osiyo rivojlanish maxsus fondi hisobidan imtiyozli 1-3 %
stavkalar bo‘yicha kambag‘al mamlakatlarga 40 yilgacha muddatga.
Ko‘pgina rivojlanish banklari kabi Osiyo Taraqqiyot banki ham
kreditlashda balansni ta’minlash uchun
davlat sektoriga berilgan
kreditlarning salmog‘i jami loyihalarning 20 %i dan oshmaydi.
Osiyo Taraqqiyot banki faoliyatining xususiyati bo‘lib, kreditlarining
30 %ini imtiyozli shartlarda maxsus fonddan berishi hisoblanadi. OTB bu
mablag‘larni Yevropa bozorlariga yo‘naltirib, ularni rivojlanayotgan
mamlakatlarga 25-40 yilga mo‘ljallangan uzoq muddatli kreditlarga
aylantiradi. Shuningdek, kreditlar tijorat shartlarida yoki yuqori bozor foiz
stavkasi bo‘yicha 10-25 yil muddatga oddiy jamg‘armalardan ham
beriladi.
Osiyo taraqqiyot banki quyidagi talablarga javob beruvchi loyihalarni
mablag‘ bilan ta’minlaydi:
1. Moliyaviy mustahkamligi va texnik bajarilishi, iqtisodiy
barqarorligi yuqori bo‘lgan loyihalar.
2. Loyihani amalga oshirish mamlakatning istiqbolda rivojlanishiga
ta’sir ko‘rsatishi.
3. Qarzdor mamlakatning qo‘shimcha
tashqi qarzga xizmat
ko‘rsatishga qodirligi.
4. Unumdorlikni oshirish uchun yangi texnologiyalarni joriy qilish.
5. Qo‘shimcha yangi ish o‘rinlarini tashkil etish.
Osiyo Taraqqiyot bankiga a’zolik BMTning iqtisodiy va ijtimoiy
masalalar bo‘yicha Osiyo– Тinch Okean Komissiyasi a’zolariga,
shuningdek, boshqa mintaqalar rivojlangan mamlakatlari va BMTga
hamda uning biron bir boshqa maxsus agentliklariga a’zo mamlakatlar
uchun erkindir.
Osiyo Taraqqiyot bankining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
–
Osiyo
mamlakatlari
iqtisodiy
rivojiga
va
hamkorligiga
ko‘maklashish;
–
davlat va xususiy fondlardan kapital qo‘yilmalarning o‘sishini
ta’minlash;
267
–
hududiy savdoning rivojlanishiga olib keluvchi iqtisodiy rejalarni
tartibga solishda ishtirok etish;
–
tashqi manbalardan moliyalashtiriladigan loyihalarni tayyorlash
va bajarishga
texnik yordam berish;
–
a’zo mamlakatlarning tashqi savdosiga va iqtisodiy rivojlanishiga
yordam berish.
OTB ustaviga binoan bank tizimiga bir nechta maxsus fondlar kiradi:
–
Imtiyozli shartlarda uzoq muddatli kreditlash maxsus fondi;
–
Osiyo rivojlanish fondi;
–
Texnika yordami maxsus fondi.
Bank operatsiyalari ikki asosiy manbadan: oddiy kapital mablag‘lari
va maxsus mablag‘lardan moliyalashtiriladi.
Oddiy kapital mablag‘lari Osiyo Taraqqiyot bankiga a’zo
mamlakatlarning kapital ulushlarini to‘lashlaridan va investitsiyalardan
keladigan daromad hisobiga shakllanadi.
Maxsus mablag‘lar a’zo rivojlangan mamlakatlar badallari, maxsus
fondlar, ssudalar va
investitsiyalardan daromadlar, shunindek, Osiyo
Taraqqiyot banki kengashi maxsus qaroriga binoan oddiy kapital
mablag‘larini o‘tkazish summalari ko‘rinishida shakllanadi.
Osiyo Taraqqiyot banki Maxsus mablag‘lari katta bo‘lmagan va
kambag‘al a’zo mamlakatlarning ehtiyojlarini qondirish maqsadida
imtiyozli ssudalar shaxobchalarini tashkil etgan.
Osiyo Taraqqiyot banki barcha sharoitlar bo‘yicha puxta tahlil
o‘tkazgandan keyin kredit beradi. Bu holat bank zaxiralari va likvidligini
saqlashga, sof
daromadni doimiy oshirishga, qarzdorlarning kreditga
qobiliyatliligi monitoringini o‘tkazishga imkon yaratadi.
