7 .
1-b, rasm.
A vtom obilning q iy a te k is lik b o ‘ylab h a r a k a ti.
G(1 • sirm •
• / • cos a • r* - G0 • cos a • b = 0
tenglamani hadm a-had Ga • cos a ga b o ‘lib
quyidagiga ega
bo‘lamiz:
t g a h d + f r k - b = 0 .
Olingan tenglamani tg a ga nisbatan yechamiz.
tgoc •
hd = b - f - r k ,
b - f \
tga = ~ h ^ '
(92)
(92) formula avtomobilning orqa gNldirakka nisbatan ag‘da-
rilishi b o ‘yicha turg‘unlik sharti. Form uladan ko ‘rinib
turibdiki,
avtomobilning ag‘darilishi bo‘yicha turg‘unligi uning
b, /v,
hd
konstruktiv o ‘lchagichlariga va g ‘ildirakning g ‘ildirashiga
qarshilik koeffitsiyenti / ga bog‘liq.
b - f r
— -—
- = A deb qabul qilamiz. Agar
ig a = A bo Isa,
К
avtomobil noturg‘un muvozanatda, /g a > /1 boMsa, avtomobil
orqa g ‘ildiragiga nisbatan ag‘dariladi,
t g a < A boMsa, avtomobil
turg‘un harakat qiladi.
Avtomobilning oldingi o ‘qiga nisbatan turg‘unlik sharti (92)
ga o ‘xshash quyidagicha ifodalanadi:
264
a + f г
•
( 9 3 )
Avtomobilning yon tom onga chap yoki o ‘ng g‘ildiraklariga
nisbatan ag‘darilishi yondan t a ’sir
etuvchi kuch Py, burilish
davridagi markazdan qochirma
Ps va avtomobil p ko‘ndalangiga
nishab y o ‘ldan h a ra k a tla n g a n d a o g ‘irligi
Ga ning tashkil
etuvchisi
Pi ta’sirida bo'lishi mumkin.
Avtomobil p qiyalikka ega tekislikdan harakatlanayotgan
bo ‘lsin (7.1-6, rasm).
Sxemadan avtomobilning o ‘ng g‘ildirakka nisbatan ag‘da-
rilish ehtimoli ko‘proq ekani ko‘rinib turibdi.
S h u n in g u c h u n t a ’sir etuvchi k u c h larn in g m uv ozan at
tenglamasi quyidagicha yoziladi:
I ^
a
=0;
z f - z , 5 - ^ = 0 ,
bu yerda:
Zi, Zp
~ yo‘lning chap va o ‘ng g‘ildiraklarga
normal
reaksiyalari;
В — gMldiraklarning simmetriya o ‘qlari o ‘rtasidagi masofa
(koleya). Avtomobilning o ‘ng g ‘ildiraklariga nisbatan ag‘da-
rilishi uchun
3
= 0 bo ‘lishi kerak.
Oldin bajarilganidek matematik o ‘zgartishlar kiritib, quyi
dagi ifodani olamiz:
=
(94)
(94) form ula a v to m o b iln in g yon to m o n g a ag‘darilishi
bo‘yicha turg‘unlik sharti deyiladi. K o‘rinib turibdiki, avto
mobilning ag'darilishi uning ogMrlik markazi (o.m.) balandligi
Ы
va koleya
В
ning kengligiga bogMiq.
A
- — =
A deb qabul qilamiz. Agar /g p = Л boMsa,
avtomobil
Iht
yonga ag‘darilishi bo‘yicha noturg‘un muvozanatda, tg p > /4
boMsa, avtomobil yonga ag‘dariladi; tg p < /1 boMsa, avtomobil
yonga ag‘darilmaydi.
265
