A v t o m o b i l n i n g v e r ti k a l t e b r a n i s h i y u m s h o q o s m a va
a m o r t i z a t o r b ilan k a m a y tirila d i. A v to m o b i ln in g b u rc h a k li
tebranishini esa o s m a konstruksiyasini
m ukam m allash tirish ,
avtom obil massalarini b o ‘ylam a o ‘q b o ‘yic h a t o ‘g ‘ri taqsimlash
hisobiga kam aytirish m u m k in .
9.3.
EK SPLU A TA TSIY A D A U CH RA Y D IG A N
O M IL L A R N IN G A V T O M O B IL N IN G Y U R IS H
R A V O N LIG IG A TA’S IR I
A v to m o b il te b ra n is h ig a yoMning notekisligi k a tta t a ’sir
k o ‘rsatadi. A sfaltb eto n va s e m e n t b e to n y o ‘llarda
balandligi
3...5 m m , uzunligi
8
...10 m; balandligi 10...12 m m va uzunligi
5
...8
m t o ‘lqinlar bor. Y o ‘llar harakat intensivligi katta boNganda
shunday t o ‘lqinsim on h olatga kcladi
va avtom obilning yurish
ravonligini yom onlashtiradi. Avtomobil yurish qism ining texnik
holati yom onligi u n in g yurish ravonligiga t a ’sir etadi. Agar
ressora listlari orasida m o y kam b o ‘lsa, ishqalanish kuchayib,
tebranish chastotasi oshadi. Ishqalanish k u ch ay g a n d a kuzov
qattiq
turtkilarni h am qabul qilib, u n in g tebranishi z o ‘rayadi.
Agar a m o rtiza to r salnigi y o m o n b o ‘lsa, uning m oyi sizadi va
te b ra n is h n i s o ‘n d irish xususiyati y o ‘q oladi. B u n d ay a m o r -
tizatorli avtom obil notekis y o ‘ldan o ‘tg a n d an keyin ham an c h a
vaqt te b ra n is h d a d a v o m etadi. A gar y o ‘ldagi
n o te k is lik la r
takrorlansa va u n in g chastotasi erkin tebranish chastotasiga
teng b o ‘lib qolsa, re z o n a n s hodisasi r o ‘y berishi m u m k in .
N atijada g ‘ildirak y o ‘l bilan kontaktini y o ‘qotib, yurish ravon
ligi, a v t o m o b i l n i n g t u r g ‘u n l i g i v a b o s h q a r i l u v c h a n l i g i
yom onlashadi. A vtom obilning yurish ravonligi uning ustidagi
yukka h am bog‘liq. Yuk m iqdori o ‘zgarishi bilan ressoralangan
m a ss a o s h a d i, a v t o m o b i l n i n g o g ‘irlik m a rk a z i p a s a y a d i ,
o sm an in g elastik e le m e n tla ri deform atsiyasi esa oshadi. Bu
ayniqsa yuk avtom obillarida yaqqol k o ‘zga tashlanadi.
Shinaning elastikligi q an chalik yaxshi b o ‘lsa, u turtkilarni
s h u n c h a lik yaxshi s o ‘n d ira d i. S h in a
elastikligi u n in g ichki
bosimini kamaytirish hisobiga oshirilishi m u m k in , lekin ichki
bosim kam ayganda sh inaning yuk k o ‘tarish kuchi kam ayadi,
g ‘il d ir a s h g a q a r s h ilig i e s a k a t t a l a s h a d i . S h u n i n g u c h u n
shinalardagi bosim instruksiyaga m os b o ‘lishi kerak.
