IX bob. AVTOM OBILNING YURISH




Download 8,29 Mb.
Pdf ko'rish
bet121/139
Sana25.01.2024
Hajmi8,29 Mb.
#145939
1   ...   117   118   119   120   121   122   123   124   ...   139
Bog'liq
CJdZi0HhZkhxN7TFlanq

IX bob. AVTOM OBILNING YURISH
RAVONLIGI
9.1. AVTOMOBILNING YURISH RAVONLIGI 
0 ‘LCHAGICHLARI
Avtom obil agregatlari bir-biri bilan sharnirli yoki elastik 
b irik tirilg a n i s a b a b li h a r a k a t v a q t id a v e rtik a l y o ‘n a l is h d a
tebranadi. T ebra n ish sabablaridan biri qiym ati va y o ‘nalishi 
o ‘zgaruvchi k u ch lar t a ’siridir. T ebranish, bir to m o n d a n yoNov- 
chilarva haydovchidayom ontuyg‘u hosil qilsa, ikkinchi tom ondan 
detallarning yeyilishi ni kuchaytiradi.
T e b r a n i s h v a q t i d a a v t o m o b i l n i n g h a r a k a t i g a q a r s h ilik
o rtg a n i sababli u n in g y o n ilg ‘i sarfi k o ‘p a y a d i. H a y d o v c h i 
notekis y o ‘llarda tezlikni kam aytirishga m ajbur b o ‘ladi, s h u n d a
avtom obilning ish bajarish qobiliyati h am pasayadi.
A v t o m o b i l n i n g t e b r a n i s h i t e b r a n i s h a m p l i t u d a s i n i n g
chastotasi, tezlanishi va tebranish tezlanishining vaqt birligida 
o ‘zgarishi bilan xarakterlanadi. Bu o ‘lchagichlar laboratoriya 
va y o ‘l sharoitida tajriba o ‘tkazib aniqlanadi.
Y urish ravonligi k o ‘rs a tk ic h la rin in g q iy m a tin i a n iq lash
u c h u n ravonlikka t a ’sir etuvchi h a m m a om illarni va tebra- 
n is h n in g in s o n o r g a n iz m ig a t a ’sirin i h is o b g a olish zaru r. 
A v to m o b il o s m a s in i n g sifati k u z o v n in g x u s u siy te b ra n is h
chastotasi bilan h arak terlan a d i. M a ’lum ki, inson organizm i 
yurish paytidagi oyoq turtkisiga va o ‘rta c h a yurish tezligiga 
m oslangan. Agar q a d a m uzunligi 0,75 m , tezligi 3 k m /s o a t 
desak, m inutiga 67 ta vertikal turtki bo'lishi m u m k in . Yengil 
avtom obillarning xususiy tebranish chastotasi 60...80 te b ra n is h / 
m inut; bu esa y u qorida hisoblangan raqam ga yaqin. Tebranish 
c h a s t o t a s i k ic h ik b o ‘lsa, y o ‘l o v c h i d a « d e n g i z kasallig i»
a lo m a tla r i p a y d o b o ‘ladi (b o s h ay la n is h , k o ‘ngil a y n ish ), 
tebranish chastotasi kattalashganda o d a m tez charchaydi.
A vto m o b iln in g yurish ravonligini la b o ra to riy a d a va y o ‘l 
sharoitida aniqlash m um k in .
L abora to riy ad a avtom obilni maxsus m o s la m a yo rd am id a 
k o ‘ta rib , te z d a ta sh la b yuborish bilan yoki a v to m o b il g ‘il-
278

diraklarini maxsus chiqiqli baraban ustida harakatlantirish bilan 
a n iq la n a d i. T ajriba m a ’lu m o tla r id a n re s s o ra la n g a n va res- 
so ralanm agan m assalarning tebranish chastotasi, am plitudasi, 
tezligi va tezlanishi aniqlanadi. Ravonlikni avtom obil yurayot- 
g an v a q td a a n iq lash u c h u n iz lan ay o tg an o ‘lc h a g ic h la rn in g
o ‘zgarishi lentaga yoziladi. Y o ‘lning notekislik b o ‘ylam a kesimi 
sinusoida shaklida deb olinadi. H arakat tezligini 5 k m /so a td an
b o s h l a b z a r u r t e z l i k k a c h a o s h ir ib b o r il a d i. L e n t a l a r d a g i
y ozuvlardan avtom obilning yurish ravonligini harakterlovchi 
k o ‘rsatkichlar aniqlanadi.

Download 8,29 Mb.
1   ...   117   118   119   120   121   122   123   124   ...   139




Download 8,29 Mb.
Pdf ko'rish